Οι Οικοπόλεις αποτελούν ένα εναλλακτικό μοντέλο πόλεων στο οποίο η τεχνολογία μπορεί να συνυπάρχει σε πλήρη αρμονία με το φυσικό περιβάλλον. Η όλη ιδέα έχει, ήδη, αρχίσει να υλοποιείται και αποτελεί μια μεγάλη ελπίδα για την εξυγίανση του φυσικού περιβάλλοντος και τη σωτηρία του πλανήτη και της ανθρωπότητας.
Είναι γεγονός ότι η Γη μας πιέζεται αφόρητα από την αλόγιστη ανθρώπινη δραστηριότητα, καθώς κάθε πλουτοπαραγωγικός πόρος της και κάθε μορφή ζωής πάνω σε αυτή θυσιάζεται στο βωμό του κέρδους και των κοντόφθαλμων συμφερόντων. Ο άνθρωπος συμπεριφέρεται ως αλαζονικός κτήτορας του πλανήτη, πιστεύοντας πως έχει το δικαίωμα να πράττει ό,τι θέλει δίχως να αναλαμβάνει την ευθύνη των πράξεών του. Επιπλέον, επικρατεί η λανθασμένη εντύπωση πως οι αντοχές του περιβάλλοντος, αλλά και τα υπάρχοντα ενεργειακά αποθέματα είναι απεριόριστα. Πρόκειται για πλάνη βαθύτατη που επιφέρει οδυνηρές συνέπειες, οι οποίες, αν δεν αναχαιτιστούν έγκαιρα, μπορούν να αποβούν μοιραίες για την ύπαρξη της ζωής πάνω στη γαλαζοπράσινη Γαία. Φυσικές καταστροφές, τεραστίων διαστάσεων, βρίσκονται ήδη «προ των πυλών» και παρόλα αυτά η ανθρωπότητα συνεχίζει, μοιάζοντας υπνωτισμένη, να ακολουθεί έναν αδιέξοδο και καταστροφικό δρόμο, τόσο για την ίδια, όσο και για τον πλανήτη στο σύνολό του.
Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες λύσεις που αν εφαρμοστούν συνειδητά τότε μπορούν να οδηγήσουν στην ανάκαμψη του πλανήτη. Μια τέτοια αισιόδοξη προοπτική προσφέρει η ιδέα των Οικοπόλεων οι οποίες θα βρίσκονται σε πλήρη αρμονία με το φυσικό περιβάλλον. Πρόκειται για μια καινοτόμο προσέγγιση της παγκόσμιας οικολογικής κρίσης της που, ήδη, έχει αρχίσει να υλοποιείται στις μέρες μας και όχι για κάποια μορφή μακρινής ουτοπίας.
Οι τερατώδεις μεγαλουπόλεις
Οι σύγχρονες μεγαλουπόλεις αποτελούν μια έκφραση της εσωτερικής ανισορροπίας του ανθρώπου. Δρουν ως τεράστια καρκινικά κύτταρα που απομυζούν τη ζωτικότητα του πλανήτη με κάθε δυνατό τρόπο. Και ενώ οι πόλεις καταλαμβάνουν μόλις το 2%, περίπου, της ξηράς, καταναλώνουν το 75% των ενεργειακών πόρων που χρησιμοποιεί η ανθρωπότητα στο σύνολό της. Ο συνωστισμός τεράστιου αριθμού ανθρώπων στα αστικά κέντρα έχει οδηγήσει σε πλήρη υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου και τα έχει μετατρέψει σε εστίες μόλυνσης. Αλόγιστη ενεργειακή κατανάλωση, μόλυνση του αέρα, του εδάφους και του υδροφόρου ορίζοντα, χιλιάδες τόνοι καυσαερίων, απορριμμάτων και τοξικών αποβλήτων, εγκληματικότητα, επιδημίες, ψυχικά νοσήματα και εξαθλίωση είναι μόνο μερικά από τα προβλήματα με τα οποία έρχεται αντιμέτωπος ο κάτοικος των σύγχρονων πόλεων.
Οι μεγαλουπόλεις έχοντας δομηθεί γύρω από τη χρήση των αυτοκινήτων είναι ιδιαίτερα αφιλόξενες για τον ίδιο τον άνθρωπο. Ως αποτέλεσμα οι κάτοικοί τους αποζητούν να απομακρυνθούν από αυτές με την πρώτη δυνατή ευκαιρία. Χρησιμοποιούν τα αυτοκίνητά τους για να αποδράσουν, έστω και για λίγο στην εξοχή, και έτσι επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο το περιβάλλον. Ή αποφασίζουν να ζήσουν στα προάστια χτίζοντας και άλλα σπίτια και καταστρέφοντας επιπλέον δασικές εκτάσεις. Με αυτόν τον τρόπο, οι πόλεις επεκτείνονται διαρκώς, από την εγωιστική δράση του ανθρώπου που νοιάζεται να περνάει ο ίδιος καλά, αγνοώντας κάθε αντίκτυπο που έχουν οι πράξεις του στη φύση.
Η όλη κατάσταση έχει φθάσει σε ένα αδιέξοδο που αυτή τη στιγμή είναι με σαφήνεια ορατό. Ο πλανήτης αδυνατεί να συντηρήσει τις μεγαλουπόλεις και όπως όλα δείχνουν δεν υπάρχει κανένα μέλλον για αυτές, καθώς η επιστημονική κοινότητα τις χαρακτηρίζει ως μη βιώσιμες. Απαιτείται, επειγόντως, ένα νέο μοντέλο που θα είναι βιώσιμο και το οποίο θα βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με το φυσικό περιβάλλον.
Οικοπόλεις – μια μεγάλη ελπίδα για το περιβάλλον
Οι Οικοπόλεις φαίνεται πως μπορούν να αποτελέσουν τη λύση στο όλο πρόβλημα. Η ιδέα τους διαμορφώθηκε, σταδιακά, ως αποτέλεσμα επιστημονικών ερευνών, σε παγκόσμιο επίπεδο, στα πλαίσια της αναζήτησης λύσεων για τα μεγάλα περιβαλλοντικά προβλήματα της εποχής μας. Πρόκειται για πόλεις προσανατολισμένες στον άνθρωπο και πλήρως εναρμονισμένες με το φυσικό περιβάλλον και όπως όλα δείχνουν μπορούν να υλοποιηθούν, αν υπάρχει η θέληση για κάτι τέτοιο. Ήδη διεξάγονται εκτεταμένες επιστημονικές μελέτες προς αυτήν την κατεύθυνση και οικοδομούνται οι πρώτες Οικοπόλεις στις οποίες ο κανόνας θα είναι ο οικολογικός τρόπος ζωής.
Μια Οικόπολη θα αποτελεί συνέχεια του φυσικού περιβάλλοντος και για αυτόν τον λόγο οι κάτοικοί της δεν θα βιώνουν την ανάγκη να ξεφύγουν από αυτή. Θα είναι εμβαπτισμένη στο πράσινο και θα υπάρχει η δυνατότητα της παρουσίας ολόκληρων ζωνών πλούσιας χλωρίδας μέσα στις οποίες θα μπορεί να ζει, δίχως να περιορίζεται, μια μεγάλη ποικιλία ζώων, ακόμη και άγριων. Στην περιφέρεια μιας τέτοιας πόλης θα υπάρχουν καλλιεργήσιμες εκτάσεις οι οποίες θα εξασφαλίζουν τη διατροφική αυτονομία της. Με αυτόν τον τρόπο θα καταστούν περιττές οι μετακινήσεις αγαθών σε μεγάλες αποστάσεις (όπως συμβαίνει σήμερα) και συνεπώς θα εξοικονομούνται τεράστιες ποσότητες ενέργειας, θα μειώνονται οι εκπομπές ρύπων στην ατμόσφαιρα και τα προϊόντα θα είναι πολύ πιο φθηνά. Επιπλέον, η εκτεταμένη παρουσία χλωρίδας είναι ικανή να συμβάλει στη διαμόρφωση καλύτερων κλιματικών συνθηκών μέσα στην ίδια την πόλη. Σε γενικές γραμμές, μια Οικόπολη δεν θα είναι τόσο πολυπληθής όσο μια μεγαλούπολη. Και παρόλο που θα έχει συμπυκνωμένη δομή (κάτι που έχει διαπιστωθεί πως συμβάλλει στην ελάχιστη δυνατή επιβάρυνση του περιβάλλοντος) σε καμία περίπτωση αυτή δεν θα είναι αποπνικτική.
Τα κτίρια της θα μπορούν να είναι πολυώροφα (έχει μελετηθεί και η περίπτωση να έχουν τη μορφή κλιμακωτής πυραμίδας καθώς έτσι εξασφαλίζεται καλύτερη εκμετάλλευση του ηλιακού φωτός), θα είναι καλαίσθητα και ενεργειακά αυτόνομα. Δεν θα θυμίζουν σε τίποτα τα αντιαισθητικά κτίρια των σύγχρονων μεγαλουπόλεων. Θα είναι ευάερα και ευήλια και θα μπορούν να έχουν κήπους στις στέγες και τα μπαλκόνια. Οι στέγες τους θα μπορούν να συλλέγουν τόσο το ηλιακό φως για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, όσο και τα όμβρια ύδατα για το πότισμα αλλά και τη χρήση τους στα νοικοκυριά. Θα διαθέτουν φυσικό κλιματισμό βασισμένο στην κυκλοφορία του αέρα στους εσωτερικούς χώρους (με τη βοήθεια ειδικών αεραγωγών), στην καλή μόνωση και γενικά στη βιοκλιματική αρχιτεκτονική τους. Με αυτόν τον τρόπο θα καταστεί περιττή η χρήση των κλιματιστικών μηχανημάτων, τα οποία θα πρέπει να επισημανθεί πως αποτελούν μια πραγματική μάστιγα για τον περιβάλλον.
Ένα πολύ μεγάλο «κεφάλαιο» στη λειτουργία των Οικοπόλεων θα είναι η ανακύκλωση σε κάθε τομέα της ζωής. Για παράδειγμα, η ανακύκλωση των οικιακών λυμάτων θα εξασφαλίζει το νερό για το πότισμα, μειώνοντας τη σπατάλη του πόσιμου νερού (κάτι που ειδικά για την Ελλάδα είναι ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα). Επίσης, η κατάλληλη διαχείριση των στερεών αποβλήτων με τη βοήθεια της ελεγχόμενης σήψης (με χρήση βακτηρίων) θα δημιουργεί φυσικά εδαφοβελτιωτικά. Με αυτόν τον τρόπο θα καταστούν περιττά τα χημικά λιπάσματα που τόσο επιβαρύνουν το έδαφος αλλά και την υγεία του καταναλωτή.
Η ηλεκτρική ενέργεια θα μπορεί να παράγεται από την αξιοποίηση της ηλιακής και της αιολικής ενέργειας και έτσι θα εξασφαλίζονται οι ενεργειακές ανάγκες τόσο των κτιρίων όσο και των λιγοστών μέσα μεταφοράς. Τα φωτοβολταϊκά, τα ηλιοθερμικά και τα αιολικά συστήματα θα αποτελέσουν την ενεργειακή βάση για τη λειτουργία των Οικοπόλεων.
Το εντυπωσιακό σε κάθε Οικόπολη θα είναι η απουσία της ηχορύπανσης, καθώς δεν θα υπάρχουν αυτοκίνητα και θα επικρατεί σιγή πλαισιωμένη με φυσικούς ήχους. Οι μετακινήσεις θα πραγματοποιούνται με λιγοστά μέσα μαζικής μεταφοράς φιλικά προς το περιβάλλον και κυρίως με ποδήλατα και με τα πόδια. Το περπάτημα σε μία τέτοια πόλη, κατάμεστη από όμορφα δένδρα και φυτά, θα αποτελεί μια πραγματική απόλαυση και κάθε κάτοικος της θα το αποζητά αντί να το αποφεύγει (όπως συμβαίνει στις αφιλόξενες μεγαλουπόλεις). Μάλιστα, θα υπάρχουν πολλά μικρά κέντρα – συνοικίες και όχι ένα κέντρο όπως στις περισσότερες σύγχρονες πόλεις. Κάθε κάτοικος θα μπορεί να εργάζεται στο τοπικό κέντρο, κοντά στην περιοχή όπου θα διαμένει και έτσι οι μετακινήσεις σε μεγάλες αποστάσεις, για εργασιακούς λόγους, θα καταστούν περιττές.
Όμως, το σημαντικότερο ίσως χαρακτηριστικό μιας Οικόπολης είναι το γεγονός ότι θα είναι προσανατολισμένη στον άνθρωπο και την ενίσχυση των κοινωνικών επαφών, κάτι που στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις μοιάζει με άπιαστο όνειρο. Μια τέτοια πόλη θα είναι μια μεγάλη γειτονιά και όλα θα εξασφαλίζουν την ευημερία των κατοίκων, τις κοινωνικές ζυμώσεις, τη δημιουργική έκφραση, τη χαρά της συνεργασίας και της συμμετοχής στα κοινά δρώμενα και την προστασία του περιβάλλοντος.
Οι πρώτες Οικοπόλεις είναι γεγονός
Αν όλα τα παραπάνω φαντάζουν ιδεατά και ουτοπικά θα πρέπει να έχουμε κατά νου πως έχουν ήδη αρχίσει να υλοποιούνται. Ήδη, στην Κίνα στη νήσο Chongming, που βρίσκεται έξω από τη Σαγκάη, κατασκευάζεται η Dongtan, η πρώτη Οικόπολη του πλανήτη, η οποία θα καλύπτει έκταση 86 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Η Κίνα, εξαιτίας του υπερπληθυσμού της, αναζητά, εναγωνίως, εναλλακτικά μοντέλα πόλεων, καθώς, με βάση την υπάρχουσα κατάσταση, εκτιμάται πως μέσα σε λίγες δεκαετίες θα εξαντλήσει, από μόνη της, όλους τους ενεργειακούς πόρους του πλανήτη καταστρέφοντάς τον πλήρως. Υπό την πίεση αυτού του μεγάλου κινδύνου αποφασίσθηκε να δοκιμασθεί εκεί το μοντέλο των Οικοπόλεων. H Dongtan αναμένεται μέχρι το 2040 να έχει 500.000 κατοίκους. Οι αρχές λειτουργίας της συγκεκριμένης πόλης είναι, σε γενικές γραμμές, αυτές που ήδη προαναφέρθηκαν. Και για να επιτευχθεί ένα τέτοιο αποτέλεσμα πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες έρευνες σχετικά με την αρχιτεκτονική, τους τρόπους παραγωγής και εξοικονόμησης ενέργειας (εναλλακτικές μορφές ενέργειας και ανακύκλωση), τα μέσα μαζικής μεταφοράς, και τις εγκαταστάσεις παραγωγής ισχύος και θέρμανσης. Επιπλέον, μελετήθηκαν καινοτόμα μοντέλα διαχείρισης της ενέργειας και των αποβλήτων, αλλά και νέες κοινωνικές και οικονομικές δομές. Αποτελεί το πρώτο πειραματικό μοντέλο Οικόπολης και θα αποτελέσει το πρότυπο για την κατασκευή και άλλων τέτοιων πόλεων, στη συνέχεια.
Επίσης, στην Ισπανία έχουν γίνει οι απαραίτητες μελέτες και πρόκειται να οικοδομηθεί η Sociopolis κοντά στην πόλη Valencia. Στόχος είναι να δοκιμαστεί και εδώ το μοντέλο των Οικοπόλεων με κεντρικό άξονα τη συνύπαρξη με το φυσικό περιβάλλον.
Τα πράγματα, όμως, δεν σταματούν εδώ, καθώς έχουν εκπονηθεί μελέτες για την οικοδόμηση δύο ακόμη Οικοπόλεων στα περίχωρα της Σαγκάης. Ενώ με συνεργασία Αμερικανών και Κινέζων αναμένεται να πραγματοποιηθεί ανάπλαση πολλών συνοικιών κινεζικών πόλεων με βάση το μοντέλο των Οικοπόλεων. Αυτή η ανάπλαση ολόκληρων συνοικιών είναι εφικτή αυτή τη στιγμή, πραγματοποιείται ήδη σε αρκετές πόλεις στην Ευρώπη (έστω και πρωτογενώς) και αποτελεί το αρχικό στάδιο της μετάβασης προς ένα καλύτερο μέλλον.
Προς μια νέα συνείδηση
Το μοντέλο των Οικοπόλεων αντιμετωπίζει τη Γη ως ζωντανό οργανισμό μέσα στον οποίο ο άνθρωπος ενυπάρχει και με τον οποίο αλληλεπιδρά διαρκώς. Είναι εκείνη η προσέγγιση (εκφρασμένη με σύγχρονους όρους) που έχουν όλες εκείνες οι «πρωτόγονες» φυλές που ζώντας μέσα στη φύση τη βιώνουν ως ζωντανό οργανισμό.
Όπως προαναφέρθηκε, οι Οικοπόλεις προάγουν την ποιότητα της ζωής, τη συνεργασία των ανθρώπων και τη συνύπαρξη με το φυσικό περιβάλλον. Με άλλα λόγια, ουσιαστικά προτείνουν και ένα νέο κοινωνικό μοντέλο βασισμένο στις ορθές ανθρώπινες σχέσεις, σε καινοτόμες μορφές οικονομίας και στο σεβασμό προς κάθε μορφή ζωής πάνω στον πλανήτη. Για να επιτύχει, όμως, αυτή η τόσο ελπιδοφόρα προοπτική απαιτείται συνειδητή συμμετοχή από πλευράς της ανθρωπότητας. Απαιτείται ο αναπροσανατολισμός της συνείδησης της ανθρωπότητας και της πόλωσης της στο σύνολο του πλανήτη, ξεπερνώντας την ψευδαίσθηση των συνόρων και της εσωστρέφειας.
Σε κάθε περίπτωση, το γεγονός είναι, είτε το αποδεχόμαστε είτε όχι, πως μόνο μέσα από πολύ μόχθο και συνειδητή προσπάθεια ο πλανήτης θα μπορέσει να ανακάμψει. Ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος για την καταστροφή που συντελείται αυτή τη στιγμή και θα πρέπει να θυσιάσει κάποιες ανέσεις του, τις οποίες θεωρεί αυτονόητες, προκείμενου να αλλάξει τη ροή των πραγμάτων προς το καλύτερο.
Ωστόσο, παρόλες τις δυσκολίες που υπάρχουν, οι λύσεις, βρίσκονται δίπλα μας και το μόνο που απομένει είναι να αδράξουμε την ευκαιρία για να συμμετάσχουμε ενεργά στη θεραπεία του πλανήτη και την αποκατάσταση της σχέσης του ανθρώπου με τη Μητέρα Γη. Ας το τολμήσουμε προκειμένου ο κόσμος μας να γίνει ομορφότερος και ας το τολμήσουμε τώρα, διότι δεν υπάρχει, πλέον, χρόνος για επανάπαυση.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
• «Οικοπόλεις – Οι πράσινες πόλεις του μέλλοντος», Περισκόπιο της Επιστήμης», τεύχος 317, Ιούλιος – Αύγουστος 2007.
• «Ecopolis Now», New Scientist, 17 Ιουνίου 2006.
• «Οι βιώσιμες πόλεις», Greenpeace, Εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα, 1997.
Συγγραφέας: Κ.Σ.
Πηγή: e-zine.gr
