«Αλήθεια λέω. Τα παιδιά του χτες ακολουθούν την κηδεία της εποχής τους. Αλλά η ζωή καλεί τα παιδιά του αύριο κι αυτά την ακολουθούν με βήμα σταθερό και το κεφάλι ψηλά. Χαραυγή νέων συνόρων. Ο καπνός δε θολώνει τη ματιά των αγωνιστών του μέλλοντος, ο ήχος της αλυσίδας δεν πνίγει τη φωνή τους. Είναι λίγοι σε αριθμό, μα αξίζουν όσο ένα σπυρί σιτάρι μπροστά σε ένα δεμάτι άχυρο. Κανείς δεν τους ξέρει, αλλά αυτοί γνωρίζουν ο ένας τον άλλο».
Έτσι περιγράφει ο Χαλίλ Γκιμπράν τον άνθρωπο που έχει συνείδηση της εσωτερικής ιστορίας και του πεπρωμένου του.
Η Γραφή λέει πως ο Κόσμος δημιουργήθηκε από το Θεϊκό Λόγο. Στο τέλος της Δημιουργίας ο Θεός έφτιαξε τον άνθρωπο κατ’ εικόνα και ομοίωσή Του. Δημιούργησε δηλαδή ένα νοήμον και ζωντανό πλάσμα που ζει και κινείται επάνω στον Κόσμο. Σε έναν Κόσμο που με τη σειρά του κινείται σε μια πορεία κυκλικής εναλλαγής, με μια εξέλιξη μακραίωνη. Ένα δημιούργημα που χρειάζεται αμέτρητες χιλιετηρίδες πορείας κάτω από τους εξελικτικούς νόμους. Από την άλλη, ο άνθρωπος, το νοήμον πλάσμα, μπορεί να προκαλέσει αλλαγές. Αλλαγές προς το καλό ή προς το κακό ανάλογα με το πού έχει στραμμένα τα μάτια, στο Δημιουργό ή στο δημιούργημα.
Ο άνθρωπος, ο γιος του Θεού, μετά την πτώση του έχασε ένα από τα πατρικά δώρα. Το δώρο της ικανότητας να δημιουργεί και να εξελίσσεται με ταχύτητα πέρα από τα κοσμικά δεδομένα. Με την Πτώση ο άνθρωπος στράφηκε στη μορφή, στο δημιούργημα και ακολούθησε τη δική του μακραίωνη κυκλική πορεία, λησμονώντας το Πνεύμα και τη σπειροειδή εξέλιξη. Ο Κόσμος της φύσης και ο Κόσμος των ανθρώπων ταυτίστηκαν. Ακολούθησαν τον ίδιο μακρύ τροχό της ζωής. Μια πορεία χιλιάδων και χιλιάδων χρόνων.
Κάποτε, μια μικρή και ασήμαντη από ποσοστιαία άποψη μερίδα ανθρώπων έστρεψε το βλέμμα στον απολεσθέντα Πατέρα και προσπάθησε να ανακτήσει τη χαμένη επαφή, να ξαναβρεί το όραμα και να δει ολοκάθαρο το Σχέδιο της εξελικτικής πορείας. Ένα Σχέδιο που μπορούσε να επιτευχθεί πολύ πιο σύντομα από ό,τι ήταν προκαθορισμένο. Έργο αυτής της μικρής μερίδας ανθρώπων ήταν, και είναι, να βοηθήσουν την ανθρωπότητα να ξεφύγει από τα υλικά δεσμά που την κρατούν σε σύγχυση και να λάβει ενεργά μέρος στο Εξελικτικό Έργο. Να πάρει την τύχη της στα χέρια της, βαδίζοντας σύμφωνα με το Νόμο, όχι τον ανθρώπινο, αλλά τον Κοσμικό. Μπόρεσε να ξαναβρεί η ανθρωπότητα την επαφή της με το Κοσμικό Σχέδιο και γεφύρωσε έστω και με ατελή τρόπο την άβυσσο που χώριζε τον άνθρωπο από τον αρχέτυπο Αδάμ μετά την πτώση.
Εκείνοι που έχτιζαν, χτίζουν και θα χτίζουν για λογαριασμό δικό τους, αλλά και για λογαριασμό ολόκληρης της ανθρωπότητας, αυτή την αόρατη γέφυρα ανάμεσα στη μορφική επιφάνεια και στην πηγή, είναι συνειδητά ή ασυνείδητα εσωτεριστές, ή πιο σωστά, είναι αληθινά και επάξια Άνθρωποι.
Στόχος του αληθινού ανθρώπου δεν είναι μόνο η επαφή του με το Σχέδιο. Στόχος του είναι και η υλική εκδήλωση του φωτεινού και αρμονικού κόσμου που αντιλαμβάνεται, στο φυσικό πεδίο, στο σκοτεινό χώρο της μορφής. Μόλις ο αναζητητής συλλάβει έστω και μια αναλαμπή του Κοσμικού Οράματος της αρμονίας μεθάει. Αυτόματα αναβλύζει από μέσα του η παρόρμηση να μοιραστεί το Όραμα με τους συνανθρώπους του -να χαρεί μαζί τους την ομορφιά της πληρότητα- και ψάχνει για συναγωνιστές. Για συναγωνιστές της πραγμάτωσης αυτού του, φαινομενικά, ουτοπικού σχεδίου στη γη. Ανακτά την επαφή του, όχι μόνο με την Πηγή αλλά και με το περιβάλλον. Γίνεται ένας αληθινός Κοινωνός του Σχεδίου μέσα στον κόσμο της μορφής.
Δεν μπορούμε να πούμε πως εσωτεριστής είναι μονάχα εκείνος που στρέφεται προς το Θεό, το Πνεύμα, την Ψυχή, όπως και να το ονομάσει κανείς. Εσωτεριστής, είναι εκείνος που στρέφεται προς τα μέσα, τόσο στα μύχια του ίδιου του του εαυτού, όσο και στα μύχια του κόσμου που τον περιβάλλει. Είναι ένας αναζητητής, ένας ονειροπόλος εξερευνητής της φύσης, τόσο της δικής του όσο και των άλλων. Μπορούμε να πούμε πως είναι ο Άνθρωπος με το «άλφα» κεφαλαίο, ο Άνθρωπος-Δημιουργός, που χαρακτηρίζεται από τα κίνητρα και τον τρόπο ζωής του.
Αυτός είναι ο εσωτεριστής και η προσφορά του είναι παντού. Μπορεί να είναι εργάτης, τεχνίτης, επιστήμονας, καλλιτέχνης, γιατρός. Μπορεί να ασχολείται με κοινωνικές δραστηριότητες ή με την πολιτική. Μπορεί να δουλεύει μέσα από τη θρησκεία. Δεν έχει σημασία το πού προσφέρει, γιατί όλοι οι τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας είναι εξελικτικά μονοπάτια, που στη σύνθεσή τους καθορίζουν την παγκόσμια εξέλιξη και πρόοδο. Εκείνο που έχει πραγματικά σημασία, είναι το πόσο εκφράζει τον εσωτερικό του κόσμο στη δημιουργία του. Το πόσο προσφέρει την εργασία του στο αλχημικό χωνευτήρι του Παγκόσμιου Έργου για τη γήινη εξέλιξη. Η προσφορά, η δημιουργία για την υπηρεσία της ανθρωπότητας είναι ένα πολύ σημαντικό κλειδί για το χαρακτηρισμό του εσωτεριστή. Μια προσφορά και μια δημιουργία που βρίσκονται όπου και οι φωτεινές συνειδήσεις. Από τις σκοτεινές στοές των ανθρακωρυχείων ή τα εργοτάξια, μέχρι το εργαστήρι του καλλιτέχνη ή το ερευνητικό κέντρο. Από τη συγκέντρωση μιας εσωτερικής ομάδας, μέχρι τις αυθόρμητες εκδηλώσεις για την ειρήνη και τον αφοπλισμό. Σε αυτή την πλατιά και καθημερινή προσφορά στοχεύει ο εσωτεριστής. Σε αυτήν που πραγματώνεται στο βωμό της εσωτερικής και εξωτερικής πάλης. Εκεί, δηλαδή, που το χέρι απλώνεται και επιβεβαιώνει το πνεύμα σαν να ήταν ύλη.
Ο άνθρωπος στην πορεία του αποκτά συνείδηση μιας διαφορετικής πραγματικότητας. Αντιλαμβάνεται μια πλατύτερη εικόνα του κόσμου μέσα του και γύρω του. Από τη στιγμή που συνειδητοποιεί αυτή την εικόνα, αγωνίζεται να την πραγματώσει στην καθημερινή ζωή, αλλάζοντάς τη σύμφωνα με τα πρότυπα που έχει φευγαλέα βιώσει. Αυτά τα πρότυπα είναι αξίες αιώνιες, νόμοι αναλλοίωτοι και σταθεροί. Αυτοί οι νόμοι συνθέτουν το Μονοπάτι που οδηγεί τον άνθρωπο πίσω στην πηγή του. Ξαναχαράζει το Δρόμο αναθεωρώντας τη στάση του απέναντι στη ζωή, αναζητώντας τις αιτίες που κρύβονται πίσω από τον κόσμο των φαινόμενων. Ιχνηλατεί το Μονοπάτι, αναγνωρίζοντας και βάζοντας σε εφαρμογή αξίες διαφορετικές από εκείνες του καθημερινού κόσμου.
Μπορεί να πει κανείς πως, ο εσωτεριστής κρατάει διαρκώς ζωντανή μια δημιουργική σχέση με τον κόσμο, ή τουλάχιστον το προσπαθεί. Η δημιουργικότητα αυτή μπορεί να εκφραστεί με κάθε μορφή αναζήτησης, ακόμη και στον καθαρά υλικό κόσμο. Ο επιστήμονας που διεισδύει βαθιά στα μυστικά της ύπαρξης με το μικροσκόπιό του, είναι ένας μελετητής που με τις ανακαλύψεις του μαθαίνει τη γνώση. Ο εξερευνητής, που από κάποια ριψοκίνδυνη παρόρμηση έψαχνε το Νέο Κόσμο, έκανε το ίδιο στον τομέα του. Βρίσκοντας ένα κομμάτι γης πέρα από τους μέχρι τότε γνωστούς ορίζοντες, βοήθησε τον άνθρωπο να καταλάβει πόσο στενά ήταν τα σύνορα που είχε βάλει στη ζωή του. Όσο περισσότερο πλαταίνουν τα σύνορα -κάθε είδους σύνορα- πλαταίνει και βαθαίνει συνάμα και η ανθρώπινη συνείδηση. Τι άλλο είναι η μύηση από μια διεύρυνση της συνείδησης; Καθώς η συνείδηση πλαταίνει, αγκαλιάζει όλο και περισσότερα κομμάτια της Δημιουργίας. Έτσι ξεπολώνεται από το γεωκεντρισμό, από τον ανθρωποκεντρισμό, από τον εγωκεντρισμό και αντιλαμβάνεται πως είναι ένα κομμάτι του κόσμου και όχι κάτι ανεξάρτητο από αυτόν.
Κατά τον ΄Εριχ Φρομ, η δυνατότητα αυτογνωσίας, η λογική και η φαντασία ξεχωρίζουν τον άνθρωπο από την υπόλοιπη φύση, χωρίς όμως να τον αποδεσμεύουν από τους νόμους της. Έτσι ο άνθρωπος γνωρίζει την τρομερή αν και επίπλαστη αντίφαση της ύπαρξής του. Δεν μπορεί να απαλλαγεί από το μυαλό του, αλλά ούτε και από το κορμί του, ώστε να ανήκει αποκλειστικά σε ένα από τα δύο. Αυτή η αντίφαση τον ωθεί συνέχεια σε μια προσπάθεια να αναζητά λύσεις στο δίλημμά του και έτσι προχωρά αδιάκοπα σε νέες φάσεις. Από φύση του είναι υποχρεωμένος να βαδίζει προς τα εμπρός, σε μια αέναη προσπάθεια να καταστήσει γνωστό το άγνωστο, να γεμίσει με απαντήσεις τους κενούς χώρους της γνώσης. Πρέπει να κάνει απολογισμό στον εαυτό του για τον εαυτό του και για το νόημα της ύπαρξής του. Ωθείται να ξεπεράσει τον εσωτερικό του διχασμό γεμάτος από μια επιθυμία για το απόλυτο, για ένα είδος αρμονίας που θα μπορεί να αποτινάξει επιτέλους την κατάρα που τον χώρισε από τη φύση, τους συνανθρώπους του και από τον ίδιο του τον εαυτό.
Ο Μάο είχε πει πως, η ανθρώπινη ιστορία είναι η ιστορία μιας αδιάκοπης εξέλιξης από το βασίλειο της αναγκαιότητας στο βασίλειο της ελευθερίας. Ο άνθρωπος πρέπει να σπάσει τα δεσμά που τον περιορίζουν, προκειμένου να γνωρίσει την ευτυχία. Η ευτυχία του, κατά τον Φρομ, εξαρτάται από την αλληλεγγύη που νιώθει για τους διπλανούς του, αλλά και για τις γενιές του παρελθόντος και το μέλλοντος. Αυτή η λέξη αλληλεγγύη αναφέρεται από τους περισσότερους ερευνητές και φιλόσοφους. Ο Μπέρτραντ Ράσελ τονίζει πως, όσοι νιώθουν τη χαρά της ζωής, τη νιώθουν να ξεπηδάει από μια ευτυχία που δεν αφορά μόνο τους ίδιους αλλά και τους συνανθρώπους τους. Και προσθέτει ότι, η ζωή και η ελπίδα για τον κόσμο πρέπει να αναζητηθούν μονάχα στα επιτεύγματα της αγάπης.
Η αγάπη είναι συνάρτηση της γνώσης και της κατανόησης. Γνωρίζοντας κάτι βαθιά, λέμε ότι δεν μπορείς παρά να το αγαπήσεις, δηλαδή να το κατανοήσεις τόσο απόλυτα, ώστε να γίνει ένα κομμάτι του εαυτού σου. Η γνώση, βέβαια, δεν αποτελεί τη μοναδική προϋπόθεση της αγάπης, γιατί αν και πολλοί γνωρίζουν πως ο γειτονικός τους λαός βασανίζεται από καταπίεση, αυτό δεν αρκεί απαραίτητα για να τον συμπονέσουν για την εξαθλίωση που του επιβάλλεται. Για να συμπονέσεις, η γνώση πρέπει να βαθύνει τόσο πολύ, ώστε να γίνει κατανόηση. Πρέπει να νιώσεις ότι ο άλλος, «ο ξένος», είναι «εσύ», και ότι εσύ ζεις μέσα στον άλλο. Ο πραγματικός εσωτεριστής έχει κατά κάποιο τρόπο το προνόμιο να ζει αδιάκοπα με ανοικτό το κανάλι που τον ενώνει με τα υπόλοιπα πλάσματα, γιατί προσπαθεί να μη ζει μέσα στο σκληρό εγωιστικό του καβούκι. Χωρίς να παύει να είναι μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα, μια ατομικότητα, νιώθει παράλληλα πόσο κοινή είναι η μοίρα των ανθρώπων μέσα στο αόρατο δίχτυ που αγκαλιάζει όλη τη Δημιουργία.
Εκείνος που έχει ανησυχίες, υψώνεται πάνω από την οχλοβοή των σκονισμένων δρόμων. Αντικρίζει τον ουρανό, ενώνεται με την αρμονία του σύμπαντος και πλημμυρίζει από αυτήν. Ύστερα στρέφεται στον κόσμο των ανθρώπων και νιώθει αυτό που ένιωσε και ο Ζαρατούστρα, όταν έλεγε ύστερα από τη δεκάχρονη απομόνωση του στη σπηλιά:
«Αηδίασα τη σοφία μου. Μοιάζω με τη μέλισσα που μάζεψε πάρα πολύ μέλι. Μου χρειάζονται χέρια που να απλώνονται προς εμένα. Θα ήθελα να δίνω και να διασκορπώ. Χρέος έχω να κατέβω στα χαμηλά βάθη, όπως κάνεις και εσύ ήλιε όταν πορεύεσαι πίσω από τις θάλασσες και φέρνεις το φως σου κάτω από τον κόσμο. Χρέος έχω, σαν κι εσένα λαμπρό μου άστρο, να Δύσω».
Αυτή η δύση, δηλαδή η κάθοδος στην υλική ζωή της καθημερινότητας, δε γίνεται με τη μορφή του Σωτήρα, εκείνου που πιστεύει ότι μόνον αυτός γνώρισε την αλήθεια και θέλει να τη μεταφέρει στους ανθρώπους που ζουν βουτηγμένοι στην άγνοια. Αντίθετα, η πείρα δείχνει πως αν νιώσει κανείς έστω και για λίγο τον παλμό της αιωνιότητας, συνειδητοποιεί τόσο το μεγαλείο του όσο και τη μικρότητά του. Δεν μπορεί να παίζει το ρόλο του ευαγγελιστή, ούτε να διακηρύσσει την τελειότητα του σύμπαντος.
Η κάθοδός του είναι συμβολική. Ουσιαστικά βουτάει μέσα στον κόσμο της ύλης. Προσπαθεί να μοιραστεί με τους συνανθρώπους του τον πόθο του για ανύψωση, τη γνώση του για την ατέλεια της ανθρώπινη φύσης. Βλέπει ότι στο σύμπαν δεν υπάρχουν παρά κύτταρα ενός πολύπλοκου οργανισμού. Είναι και αυτός ένα από τα κύτταρα του Κόσμου, όπως και ο διπλανός του. Συνειδητοποιεί πόσο καρκινικά συμπεριφέρονται τα κύτταρα σε αυτόν τον άλλοτε υγιή οργανισμό και τροποποιεί -ή προσπαθεί να τροποποιήσει- τη συμπεριφορά του στον κόσμο.
Σταδιακά πλησιάζει όλο και περισσότερο στη συνολική και πιο αληθινή εικόνα της Δημιουργίας. Η παρουσία του στον υλικό κόσμο είναι παρουσία ονειροπόλου αναζητητή. Αν και ατελής ο ίδιος, ψάχνει για το τέλειο και θέλει να το κάνει αληθινό. Νιώθει την ανάγκη να κάνει πράξη τη χώρα της Ουτοπίας, εκείνη τη φανταστική πολιτεία που αναφέρει ο Τόμας Μορ. Άραγε είναι πράγματι τόσο ουτοπική αυτή η ονειρεμένη πολιτεία; Πόσα πράγματα που χτες φαίνονταν αδύνατα, έγιναν σήμερα πραγματικότητα; Αυτό που τώρα είναι ανέφικτο, μπορεί κάλλιστα να είναι η πραγματικότητα του αύριο.
Ο εσωτεριστής δεν αρκείται στα οράματα, γιατί η κύρια νότα του είναι η δημιουργικότητα. Οι αρχές που έχει στο μυαλό του, πρέπει να βρουν εφαρμογή στο υλικό πεδίο. Όποιος είναι αληθινά άνθρωπος, δεν μπορεί να διαλογίζεται μακάρια πάνω στις αιώνιες αλήθειες, όταν σκίζει τον αέρα η κραυγή ενός συνανθρώπου του που ουρλιάζει από πείνα, από καταπίεση, από πόνο ή μοναξιά.
Πολλοί μπορεί να νομίζουν ότι εσωτεριστής είναι εκείνος που ασχολείται θεωρητικά με τον αποκρυφισμό. Αλλά ο εσωτερισμός δεν είναι απλή θεωρία. Ο Χριστός, σταυρώθηκε στο υλικό πεδίο για να φέρει το μήνυμά του στον κόσμο των ανθρώπων. Τα ουσιαστικά μηνύματα δε μεταδίδονται μόνο θεωρητικά. Χρειάζονται θυσία, γιατί πρέπει να εφαρμόζονται στην ύλη και όχι να διαβάζονται στις βιβλιοθήκες.
Όποιος αντιλαμβάνεται το Σχέδιο, νιώθει τον πόνο της ζωής. Πρώτη του δουλειά είναι να γίνει ο ίδιος ένα λαμπρό σημείο Φωτός μέσα στην καταχνιά της οδύνης. Κοπιάζει για να σμιλέψει τον εαυτό του σύμφωνα με τα πρότυπα του Κοσμικού Σχεδίου. Ύστερα, όταν έχει κατεργαστεί κάπως την ατελή προσωπικότητά του, αγωνίζεται να μεταδώσει το φως που έδωσε ζωή στον ίδιο.
Ο τρόπος που πραγματώνεται ένα δράμα μέσα στον κόσμο της μορφής, εξαρτάται τόσο από την ανθρώπινη ιδιοσυγκρασία όσο και από τις περιβάλλουσες συνθήκες. Μπορούμε να πούμε γενικά πως τα ρεύματα του εσωτερισμού είναι δύο. Το ένα είναι το μυστικιστικό και το άλλο το αποκρυφιστικό. Το καθένα τους προσεγγίζει και εκφράζει το όραμα με τον τρόπο του. Ο μυστικιστής και ο αποκρυφιστής είναι δύο συμπολεμιστές, με την ίδια στρατηγική, αλλά με διαφορετικό οπλισμό στην κοινή τους μάχη ενάντια στο σκοτάδι.
Στις Κάρτες των Ταρώ μπορούμε να αναζητήσουμε δυο αντιπροσωπευτικά σύμβολα για το μυστικιστή και τον αποκρυφιστή. Πρόκειται για τις Κάρτες του Μάγου και του Ερημίτη. Ο Μάγος και ο Ερημίτης εκφράζουν δύο κύριες μυητικές γραμμές που έχουν σχέση με την Υπηρεσία. Ως προς τη λειτουργία τους αυτές οι γραμμές είναι αντίθετες, αλλά έχουν τον ίδιο ακριβώς στόχο και τον ίδιο προορισμό.
Τα μάτια του Μάγου είναι στραμμένα προς την ύλη και κύριος σκοπός του είναι να εκδηλώσει στην ύλη τις κοσμικές δυνάμεις και τους νόμους που έχει μάθει να χειρίζεται. Ο Ερημίτης έχει τα μάτια στραμμένα προς τα πάνω, στα θεϊκά ύψη. Είναι πολωμένος στην αυτοτελείωση και στην ενοποίηση με τη Θεότητα. Κατά καιρούς, στο δρόμο του, στρέφεται για να δείξει και σε άλλους αυτή την Ατραπό. Κοιτάζει να εξυψώσει την ύλη μέσα στο Πνεύμα, να ανεβάσει τα επίπεδα, με κύριο στόχο την ενοποίηση μέσα στο πνεύμα. Ο Μάγος εργάζεται καθοδικά, ενώ ο Ερημίτης ανοδικά. Ο Μάγος είναι ο οικοδόμος, ο Ερημίτης είναι ο τέλεια αφοσιωμένος, ο τέλεια αφιερωμένος. Και οι δύο είναι απαραίτητοι λειτουργοί του Σχεδίου και της Εξέλιξης. Κανένας από τους δύο Δρόμους δεν μπορεί να θεωρηθεί ανώτερος από τον άλλο, έστω και αν στα μονοπάτια τους υπάρχουν κάποιες διαφορές. Και οι δύο μυητικές Ατραποί έχουν τον ίδιο κοινό στόχο και είναι ίσης αξίας μέσα στην ανθρωπότητα. Προσφέρουν ισάξιο έργο και βρίσκουν ανταπόκριση σε ανθρώπους διαφορετικής ιδιοσυγκρασίας.
Όλοι οι Οικοδόμοι στρέφουν τα μάτια τους προς το Μάγο για να οικοδομήσουν, χτίζοντας τις πνευματικές ιδέες μέσα στον κόσμο των ανθρώπων, χτίζοντας ένα καλύτερο αύριο, υλοποιώντας έναν ιδανικότερο κόσμο. Μια άλλη μερίδα, οι αφοσιωμένοι, οι ολόψυχα αφιερωμένοι, στρέφουν τα μάτια τους στον Ερημίτη και καθοδηγούνται από το Φως του. Οι μεν βρίσκουν την τελείωσή τους μέσα από την εργασία και το μόχθο, οι δε μέσα από την αγωνία της Ατραπού. Οι μεν ανακαλύπτουν τον εαυτό τους μέσα στον κόσμο και επάνω στο έργο, οι δε τον ανακαλύπτουν πάνω στις κακοτράχαλες ανηφορικές πλαγιές. Και οι δύο Δρόμοι είναι δύσκολοι και σκληροί, αλλά είναι και οι δύο απαραίτητοι, γιατί οι άνθρωποι δεν ανταποκρίνονται όλοι σε μία και μοναδική Ατραπό.
Ο Μάγος, ο αποκρυφιστής, χειρίζεται και στρέφει τις πνευματικές δυνάμεις προς τα κάτω, χρησιμοποιώντας σαν εργαλεία τέσσερα μαγικά όπλα. Τα όπλα του είναι σύμβολα των τεσσάρων βασικών Στοιχείων, από τα οποία -σύμφωνα με την πίστη των αρχαίων- αποτελείτο κάθε οργανικό και ανόργανο υλικό στην εκδήλωση. Τα τέσσερα όπλα αντιστοιχούν στα Τέσσερα Στοιχεία της Φύσης: στον Αέρα, στο Νερό, στη Φωτιά και στη Γη. Χρησιμοποιώντας αυτά τα εργαλεία, ο Μάγος κατορθώνει να μετουσιώσει τα υλικά δεδομένα και να τα εμπλουτίσει με πνευματική ουσία.
Ο Μάγος είναι ένας οικοδόμος, ένας αρχιτέκτονας και ό,τι χτίζει, εκφράζει το θεϊκό Σχέδιο, είναι ένας υπηρέτης του φωτός. Πρωταρχική του σκέψη είναι η όσο το δυνατόν τελειότερη εκδήλωση των πραγμάτων. Η ανθρωπότητα χρωστάει πολλά σε ανθρώπους με τέτοια ιδιοσυγκρασία. Τη βοηθούν να χτίσει το παρόν και το μέλλον της μέσα από καινούργιες μορφές.
Κοιτάξτε τώρα το Μυστικιστή που ατενίζει προς τα πάνω. Τα οράματά του είναι εξίσου υψηλά με του αποκρυφιστή, μόνο που δεν αφορούν την εκδήλωση των θεϊκών σχεδίων στο φυσικό πεδίο. Η προσοχή του είναι στραμμένη στην εξύψωση της ύλης μέσα στο Θεϊκό Σχέδιο, στην απορρόφηση της μορφής μέσα στο άμορφο. Οι μυστικιστές είναι άτομα εντελώς αφοσιωμένα, εντελώς αφιερωμένα στο σκοπό τους. Έλκονται έντονα από το φως που έρχεται από ψηλά και αγωνίζονται να αναρριχηθούν για να φτάσουν τα ιδανικά και τα πιστεύω τους. Για αυτό ελάχιστη σχέση έχουν με το φυσικό περιβάλλον. Μοιάζουν ξεκομμένοι, απόμακροι και λίγο χαμένοι μέσα στην έντονη φυσική ζωή.
Όσοι καταφέρνουν να ανηφορίσουν τις δύσβατες και απόκρημνες πλαγιές της εσωτερικής ύπαρξης και φτάνουν σε κάποιο πνευματικό ύψος, δεν συνεχίζουν το Δρόμο αφοσιωμένοι εγωιστικά στην πορεία της αυτοανακάλυψης. Στρέφονται και κοιτούν πίσω τον κόσμο που άφησαν, γνωρίζοντας πως έχουν φτάσει σε ένα σημείο επίτευξης που είναι σημαντικό και ουσιαστικό για τους άλλους συνανθρώπους τους. Αυτό συμβολίζεται από το φως που κρατάει ο Ερημίτης. Όλοι όσοι ακολουθούν, μπορούν να δουν το φως και έτσι ο δρόμος τους γίνεται ευκολότερος. Κανένας δεν μπορεί να βαδίσει το Δρόμο για κάποιον άλλο, αλλά μπορεί να βάλει οδοδείκτες που θα βοηθήσουν την πορεία εκείνου που ακολουθεί. Έτσι, ο Ερημίτης κατακτά μια κορφή και στρέφεται προς τα πίσω, μέχρι να φτάσει και κάποιος άλλος το επίπεδο που κατάκτησε. Παραδίδει το φως και μετά εξακολουθεί την ανοδική του πορεία μέχρι να κατακτήσει ένα άλλο στάδιο.
Κοινό χαρακτηριστικό του αποκρυφιστή και του μυστικιστή είναι πως ό,τι μαθαίνουν, το προσφέρουν απλόχερα στην ανθρωπότητα. Είναι και οι δύο εργάτες. Ο Μάγος δουλεύει και υλοποιεί, ο Ερημίτης ανεβαίνει σε Θεϊκά Ύψη και στρέφει το Φως για να δείξει το Δρόμο και στους άλλους. Ο αποκρυφιστής κατακτά τα πνευματικά ύψη μέσα από σκληρή δουλειά και χειρισμό των στοιχείων που αποτελούν κάθε μορφή ζωής. Ο μυστικιστής κατακτά τα πνευματικά ύψη μέσα από την πλήρη αφιέρωσή του. Δύο μορφές, δύο φιγούρες που εκπροσωπούν τα κύρια ρεύματα της ανθρωπότητας. Δύο τύποι ανθρώπων που τους συναντάμε σε κάθε μας βήμα και που διακρίνονται σχετικά εύκολα. Όλοι οι άνθρωποι -συνειδητά ή ασυνείδητα- ανήκουν σε μία από τις δύο αυτές ιδιοσυγκρασίες, γιατί η κύρια επιρροή τους, το κύριο ρεύμα της ζωής τους, στρέφεται προς μία από τις δύο κατευθύνσεις. Αυτό δεν σημαίνει πως είναι μονομερείς ή ότι δεν έχουν στοιχεία και της άλλης όψης. Το θέμα είναι να μπορεί να λειτουργήσει κανείς εποικοδομητικά όπου και αν βρίσκεται, εκμεταλλευόμενος στο μέγιστο δυνατό τις θετικές του όψεις.
Ο Αποκρυφιστής και ο Μυστικιστής έχουν δύο δεδομένα. Το Αρχικό Σχέδιο που συνέλαβαν με τα μάτια της ψυχής τους και το εκδηλωμένο σχέδιο που το ζουν καθημερινά. Η σύγκριση είναι θλιβερή.
Εκείνο που διαπιστώνει αρχικά ο άνθρωπος είναι το Κοσμικό Σχέδιο, που διακρίνεται από λαμπρότητα, καθαρότητα, αρμονία, ομορφιά, ενότητα και συντονισμό. Αντίθετα, η γήινη αντανάκλασή του διακρίνεται για τη βρωμιά και το σκοτάδι, με ελάχιστες φωτεινές αναλαμπές, για τη δυσαρμονία και την ασχήμια, με λιγοστά δείγματα καλαισθησίας, για τη χωριστικότητα και τον εχθρικό ανταγωνισμό, με ανύπαρκτα, σε πλατιά κλίμακα μιλώντας, δείγματα καλοπροαίρετης συνεργασίας. Το πνευματικό πλάνο φανερώνει ένα κοινό υπόβαθρο, αφού από μια πηγή αναβλύζουν όλοι οι ποταμοί της εκδήλωσης. Αυτό το κοινό υπόβαθρο δεν φαίνεται πουθενά στον κόσμο της μορφής, έτσι όπως τη χειρίζεται ο σύγχρονος άνθρωπος.
Στη θέση της ειρήνης και της αρμονικής συνεργασίας βρίσκουμε αλληλοκαταστροφικά πυρά. Κάθε μέρα παρουσιάζεται και κάποιος που, χωρίς να πει τίποτε με λόγια, διατυμπανίζει με τις πράξεις του, «ο θάνατός σου, η ζωή μου». Κι όμως σε αυτό τον κόσμο υπάρχει ζωή για όλους και ο εσωτεριστής όχι μόνο το ξέρει, αλλά αγωνίζεται για να το κάνει βίωμα και στους άλλους.
Στις μικρότερες κοινωνίες βλέπουμε καθημερινά την απάρνηση της συντροφικότητας. Η ενότητα έχει δώσει τη θέση της στη χωριστικότητα και στα μικροσυμφέροντα. Ο άνθρωπος αντί να έχει ασπίδα του την αγάπη, έχει υιοθετήσει σαν όπλο τη μικρότητα και υπηρετεί εκείνο που νομίζει ότι θα του αποφέρει και το ελάχιστο υλικό κέρδος. Ο σύγχρονος άνθρωπος έχει ξεχάσει πως κανένα βασίλειο δεν αξίζει, αν πρέπει να ξεπουλήσει για αντάλλαγμα την ίδια του την ψυχή. Και όχι μόνο ξεπουλιέται, αλλά ξεπουλιέται και για πράγματα πολύ λιγότερο μεγαλόπρεπα από ένα βασίλειο: προδίδει τα ιδανικά του και την αγάπη του για ένα ιδιόκτητο διαμέρισμα, για μια φευγαλέα καλοπέραση, για ένα βίντεο.
Τα αποκτήματα δένουν τον άνθρωπο στη ύλη και τον κάνουν συνήθως δυσκίνητο. Δεν μπορεί όμως να ανέβει κανείς ψηλά κουβαλώντας μεγάλο φορτίο. Και κάθε απόκτημα, όσο και πολύτιμο κι αν προπαγανδίζουν κάποιοι ότι είναι, στην πραγματικότητα δεν παύει να λειτουργεί σαν ένα βάρος, συχνά μοιραίο.
Δοκιμάστε να ανεβείτε σε μια βουνοκορφή φορτωμένοι με μια τηλεόραση. Όχι.... στα ψηλά βουνά χρειάζεται να κουβαλάς στο δισάκι σου μόνο τα απαραίτητα. Αν δοκιμάσει κανείς να κατακτήσει μια κορφή κουβαλώντας το βιός της καθημερινότητας, θα μείνει για πάντα πίσω και θάναι από αυτούς που επαναλαμβάνουν τόσο μονότονα, αλλά και τόσο φανατικά, ότι κανείς δεν μπορεί να φτάσει τελικά την κορυφή. Ότι η κορφή είναι μια ουτοπία και ότι η μοναδική αλήθεια στον κόσμο είναι η ζωή στους υπόνομους της πόλης. Και όμως στα ψηλά βουνά υπάρχει ελευθερία και καθαρός αέρας. Και άμα ανέβεις μια φορά, έστω και σε χαμηλή κορφή, ύστερα κατεβαίνεις στην πόλη με ένα φως στην καρδιά, με μια λάμψη στα μάτια. Αυτή τη λάμψη έχει στα μάτια ο συνειδητός. Άνθρωπος
Ο κόσμος μας είναι μια θλιβερή αντίθεση. Τα παιδιά της Αιθιοπίας πεθαίνουν από πείνα και δίψα, παρακαλώντας «να κλάψει ο ουρανός, για να στάξει ένα μεγάλο δάκρυ».
Αν μπορούσαμε να κλάψουμε. Δεν προλαβαίνουμε να κλάψουμε, γιατί έχουμε πολλές έγνοιες, πολλές δουλειές, πολλά άγχη. Ο εσωτεριστής μπορεί να μην κλάψει. Θα πονέσει, όμως, και θα πρέπει να προσπαθήσει να κάνει κάτι, έστω και μηδαμινό για να προασπίσει τη ζωή από τον άθλιο θάνατο. Θα πρέπει να κάνει κάτι για να αποφύγει αυτή την ντροπή, την ντροπή μιας ανθρωπότητας που μένει ουσιαστικά αδιάφορη στο δράμα μιας χώρας. Ένα δράμα όχι ανεξάρτητο από τις εκμεταλλευτικές σχέσεις μεταξύ των κρατών. Αλήθεια, τι ωραιότερο άραγε μπορεί να υφάνει ένα χαμόγελο, από τον πόθο να δούμε και το τελευταίο παιδί του πλανήτη να γελάει;
Την ίδια ώρα, στις βόρειες χώρες οι νέοι άνθρωποι αυτοκτονούν. Πνιγμένοι στα αδιέξοδα της φτηνής αστικής ζωής, δίνουν τέλος στην ψεύτικη χαρά τους. Είναι άραγε τόσο δύσκολο να στρέψει κανείς τα μάτια του σε αυτούς τους μοναχικούς ανθρώπους και να φωτίσει με ελπίδα το σκοτάδι της καρδιάς τους;
Η αγάπη για τη ζωή στερεύει, όταν πιστεύεις ότι τα πάντα ανακυκλώνονται αέναα και πληκτικά. Αλλά τίποτε δε δείχνει ότι η ζωή είναι κύκλος. Αντίθετα, όλα δείχνουν να είναι μια σπείρα που ανεβαίνει όλο και ψηλότερα. Μπορούμε να ανεβαίνουμε και εμείς μαζί της, αντί να αφηνόμαστε στην κατήφεια της καθημερινότητας και στο σκοτάδι της στειρότητας. Μα για να συμβάλλει κανείς στη λύση των προβλημάτων της ζωής, πρέπει να συνειδητοποιήσει προηγούμενα ότι έχει τη δυνατότητα να προσφέρει το μερίδιό του στην οικοδόμηση του αύριο. Ο άνθρωπος μπορεί, αν πραγματικά το θέλει, να χτίσει μόνος του το μέλλον.
Ο Μορύα λέει: «Βοηθάτε μέχρι εκεί που μπορεί να φτάσει το χέρι σας, μέχρι εκεί που μπορεί να πετάξει η σκέψη σας. Έτσι θα εισχωρήσουμε στο μέλλον. Κάθε ώρα από τον εαυτό μας θα υπολογιστεί στο μέλλον».
Θέλει αληθινά πολλή δουλειά για να οικοδομηθεί σωστά το υλικό πεδίο, μα του αξίζει η φροντίδα μας. Γιατί η ύλη δεν είναι κοπριά, είναι ουσία που ακτινοβολεί δυνατότητες και σαν τέτοια πρέπει να τη βλέπουμε, να την εκτιμούμε και να τη σεβόμαστε.
Η φύση είναι ένα πολύμορφο κατοικητήριο του Θεού. Εκείνο που της λείπει είναι η νόηση, αυτό καλείται να προσφέρει ο άνθρωπος. Το νου που θα οδηγήσει τη γήινη οντότητα, σαν σύνολο, ταχύτερα μέσα στο ρεύμα της Κοσμικής Εξέλιξης. Η έννοια κόσμος δεν μπορεί να κλειστεί μέσα στα στενά όρια που της αποδίδουμε. Ας κατευνάσουμε για λίγο την υπερφίαλη ματαιοδοξία της προσωπικότητάς μας και ας συνειδητοποιήσουμε πόσο πλατύς είναι ο κόσμος.
Αλήθεια, πότε κοιτάξαμε για τελευταία φορά τα άστρα, γεμίζοντας συνειδητά ή ασυνείδητα από το μεγαλείο τους; Αυτό το μεγαλείο είναι ο Κόσμος και είναι χρέος του εσωτεριστή να βοηθήσει την ανθρωπότητα να διώξει το φόβο που την κρατάει στη δική της περιορισμένη λογική και να της αποκαλύψει μια λογική αφάνταστα βαθύτερη και πλατύτερη, τη λογική του Κόσμου. Ένας Δάσκαλος έλεγε κάποτε στους μαθητές του:
«Αντικρίστε με φρίκη τη βρωμιά των πόλεων, σαν να τη βλέπατε για πρώτη φορά.
»Σκεφτείτε το Χριστό και το Βούδα σαν να τους σκεφτόσαστε για πρώτη φορά. Απεικονίστε τον κόσμο των οραμάτων σας, σαν να τον απεικονίζατε για πρώτη φορά.
»Κοιτάξτε τον ουρανό, σαν να τον βλέπατε για πρώτη φορά».
Αν, πραγματικά, καταφέρναμε να κοιτάξουμε γύρω και μέσα μας, σαν να κοιτάζαμε για πρώτη φορά, θα βλέπαμε πόσες συνήθειες είναι δεμένες στο λαιμό της ανθρωπότητας σαν μυλόπετρες. Θα νιώθαμε ότι τα πράγματα δε φαίνονται έτσι όπως ήταν σχεδιασμένο να είναι.
Παντού στην εκδήλωση υπάρχει μια αμοιβαία αλληλοσυσχέτιση και το μόνο που κάνουμε μέχρι τώρα είναι ο κατακερματισμός, μια χωριστικότητα που σίγουρα λειτουργεί σαν αντανάκλαση της δικής μας χωριστικής φύσης.
Μερικές φορές όμως κάποιοι άνθρωποι νιώθουν ασφυκτικά το φράχτη του προσωπικού τους περιορισμού. Νιώθουν λιγοστό οξυγόνο και κάνουν το πρώτο βήμα. Γκρεμίζουν τον τοίχο και απλώνουν το βλέμμα τους στον παγκόσμιο ορίζοντα. Η φλόγα της καρδιάς ρουφάει άπληστα το οξυγόνο και θεριεύει, λαμπαδιάζει τη συνείδηση, η οποία απλώνεται ορμητικά προς τα έξω για να συναντήσει τι άλλο, τον ανθρώπινο πόνο. Και τότε δεν υπάρχει άλλη επιλογή: ΄Η αγωνίζεται για να απαλύνει τον πόνο ή συγκατατίθεται παθητικά στις θηριωδίες.
Ο εσωτερισμός προσφέρεται για όσους θέλουν να προσφέρουν. Πολύ συχνά όμως έλκονται σε αυτόν άνθρωποι που δεν έχουν την πρόθεση να δώσουν. Βλέπουν στον εσωτερισμό ένα χώρο που απαντά στα ερωτήματά τους. Και πραγματικά είναι πολλά τα ερωτηματικά. Τι είναι ο άνθρωπος; Είναι άραγε πεπρωμένο του αυτή η φτηνή ζωή; Εξελίσσεται η συνείδηση; Έχει νόημα η ζωή; Πού είναι η αγάπη σε ένα κόσμο θανάτου; Αξίζει τον κόπο να αγωνίζεται κανείς ή πρέπει να παραιτηθεί; Κι αν θέλει να αγωνιστεί τι πρέπει να κάνει; Ο εσωτερισμός δίνει απαντήσεις σε όλα αυτά, αν και οι περισσότερες δεν αρέσουν σε εκείνους που ξεκινούν αυτό το μονοπάτι με μοναδικό κίνητρο την έλξη του αόρατου.
Στην τελευταία περίπτωση πρόκειται ουσιαστικά για μια προσωπική περιέργεια, που οδηγεί σε περιπλανήσεις στους άγνωστους κόσμους. Και αν μεν σπάσει τα δεσμά που της επιβάλλουν τα προσωπικά μας όρια και βολέματα και οδηγήσει τη συνείδηση σε μια ευρύτερη αντίληψη, έχει καλώς. Αν όχι, η αναζήτηση παύει να είναι αναζήτηση και μετατρέπεται σε μια στείρα διασκέδαση. Μα ο εσωτερισμός είναι τρόπος ζωής και όχι διάλειμμα στη ζωή.
Η αναζήτηση σε μεταμορφώνει, σε φέρνει σε αντιπαράθεση με τις συνήθειές σου και αρχίζει να ακούγεται η φωνή ενός εαυτού που σου ήταν άγνωστος. Αυτός ο καινούργιος εαυτός έχει απαιτήσεις. Θέλει επιτέλους να αναπνεύσει. Και εσύ πρέπει να του κάνεις χώρο και αν χρειαστεί να γκρεμίσεις με πόνο όσα φράγματα είχες χτίσει πριν τον γνωρίσεις.
΄Ενα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά του εσωτεριστή είναι το κυνήγι της αυτογνωσίας. Είναι αναπόφευκτο, από τη στιγμή που αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος τη σχέση του με το άμεσο ή έμμεσο περιβάλλον, να αναζητεί στον εσωτερικό του κόσμο τις αιτίες που κρύβονται πίσω από τα φαινόμενα. Κάπου εκεί αρχίζει το ταξίδι της αυτοανακάλυψης. Αυτό το συγκεκριμένο ταξίδι κρύβει πολύ περισσότερα από όσα μπορούμε να φανταστούμε, γιατί ο άνθρωπος-μικρόκοσμος είναι μια αντανάκλαση του Σύμπαντος-Μακρόκοσμου. Αυτή και μόνο η συνειδητοποίηση είναι αρκετή για να οδηγήσει εκείνον που ψάχνει τον εαυτό του σε μια έρευνα και σε μια γνώση κοσμική.
Ίσως πει κανείς ότι και αυτό το κίνητρο δεν είναι παρά αφορμή για προσωπική αναζήτηση. Θα μπορούσε προφανώς να γίνει τέτοια, από τη στιγμή που θα περιοριστεί κανείς στην προσωπικότητά του. Τότε αποκτά απλά την ψυχολογική γνώση του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί η προσωπικότητά του και αντιλαμβάνεται κάποιες αόριστες νύξεις για την επίδραση της ψυχής ή του πνεύματος. Αν, όμως, ο αναζητητής ψάχνει πραγματικά για την αλήθεια μέσα από την αυτογνωσία του, θα έρθει σε επαφή με την αιτία της ύπαρξης της ίδιας της προσωπικότητας, δηλαδή με την Πηγή της Δημιουργίας.
Ο Άνθρωπος συνειδητοποιεί τότε ότι είναι ένα υποσύνολο ενός τεράστιου συνόλου. Καταλαβαίνει ότι τα φράγματα που ύψωσε, για να προστατευθεί από τα αρνητικά στοιχεία γύρω του, τον αποκόβουν και από τα θετικά. Έτσι η στάση του απέναντι στο περιβάλλον γίνεται λειτουργική. Διαισθάνεται αυτό το ξέκομμα και αντιστρέφει τους παράγοντες που το δημιούργησαν. Δεν επιτρέπει πλέον στο περιβάλλον να τον επηρεάζει άβουλα, παρά αγωνίζεται να το επηρεάσει ο ίδιος. Με λίγα λόγια, προσπαθεί να γίνει ρυθμιστής στη ζωή του, σύμφωνα με τα κοσμικά πρότυπα και νόμους. Αποκαθιστά την επικοινωνία του με τον οργανισμό που λέγεται πλανήτης Γη και παύει να νεκρώνεται φθείροντας και τους άλλους γύρω του. Ζει κάνοντας και τους άλλους να ζουν. Βοηθάει τους συνανθρώπους του να βρουν και εκείνοι το δρόμο της θετικής επικοινωνίας, να ξανάρθουν σε μια πιο συνειδητή, πιο ολοκληρωμένη ζωή.
Μπορούμε να πούμε πως αλλάζει η οπτική γωνία που βλέπει ο εσωτεριστής τον κόσμο. Γνωρίζοντας την αιτία, γνωρίζει και τα αποτελέσματα στον κόσμο της μορφής και αυτό διευρύνει το συνειδησιακό του πεδίο. Σκέφτεται και δρα με τρόπο διαφορετικό από τον καθιερωμένο. Μοιραία, λοιπόν, ο αγώνας του βρίσκεται στους κόσμους της αιτίας. Παλεύει για να αλλάξει τις αιτίες και αυτό είναι πολύ πιο δύσκολο από ό,τι ακούγεται. Γνωρίζει πως οι οδύνες του μορφικού κόσμου αρχίζουν από τον κόσμο της σκέψης και δίνει τη μάχη του στο νοητικό πεδίο. Ξέρει πως αν αλλάξει η εσωτερική εικόνα του κόσμου, αργά και με το δικό της τρόπο, θα συμμορφωθεί και η εξωτερική, δηλαδή η μορφή. Αυτή η γνώση, συνειδητή ή ασυνείδητη, τον κάνει δημιουργό του μέλλοντος. Όχι μάντη -έχει σημασία- δημιουργό. Έτσι όπως και ο καθένας μας θα έπρεπε να βλέπει τον εαυτό του.
Τι οραματίζεται λοιπόν ο συνειδητός άνθρωπος; Δεν αρκεί να πούμε γενικά έναν κόσμο καλύτερο. Πρώτα από όλα, στα μάτια του δεν ξεχωρίζουν οι εθνικότητες και αναγνωρίζει πως η εκδήλωση της πλανητικής εξέλιξης συντελείται σε παγκόσμια κλίμακα. Για όποιον διαθέτει πλατιά αντίληψη, δεν υπάρχουν λευκοί, μαύροι, κίτρινοι ή κόκκινοι, παρά μόνο Συνάνθρωποι. Οραματίζεται, λοιπόν, μια παγκόσμια ειρήνη και συνεργασία των εθνών. Οραματίζεται δίκαιες κοινωνίες, ελεύθερες, γεμάτες με γνώση και ισορροπία. Οραματίζεται τη Γη σαν μια αδελφότητα. Οριοθετεί τη γραμμή ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον και αφοσιώνεται στο όνειρό του. Τρέχει για να συναντήσει μια νέα αυγή. Την αυγή ενός Νέου Κόσμου.
Έτσι αλλάζει ο τρόπος ζωής του. Η προσωπική του θυσία ζωντανεύει και υλοποιεί τον εσωτερικό του οραματισμό, χωρίς να περιμένει να δει τα αποτελέσματα της εργασίας του. Αλήθεια πόσο ταιριάζουν εδώ τα λόγια ενός Δασκάλου που έλεγε ότι «Λίγο χρησιμεύουν εκείνοι που εργάζονται λειψά. Εύκολα απογοητεύονται και δεν έχουν αποτελέσματα. Ο μόχθος πρέπει να βασίζεται πάνω στην πλήρη αφοσίωση, γιατί μπορεί να μη δει ποτέ κανείς τους καρπούς της δουλειάς σου».
Το όραμα που χτίζει εσωτερικά ο συνειδητός άνθρωπος, δεν αφορά τα δικά του προσωπικά πρότυπα ή κριτήρια. Αυτά χάθηκαν με το σβήσιμο της προσωπικότητας μέσα στο κοσμικό πρότυπο. Το όραμα είναι η ουσιαστική ελευθερία που στηρίζεται στη συνείδηση. Η ελευθερία είναι συνείδηση και, προσπαθώντας κανείς να διευρύνει την ανθρώπινη συνείδηση, χτίζει πιο ελεύθερες κοινωνίες.
Επαναλαμβάνουμε. Ο εσωτεριστής είναι δημιουργός και όχι παθητικό υποκείμενο της επαφής με τους αόρατους κόσμους. Είναι εκείνος που θα συνδέσει την εξωτερική με την εσωτερική πραγματικότητα και αυτό θα το κάνει με διάκριση. Η διάκριση είναι η πρώτη αρετή της Ατραπού, γιατί χωρίς αυτήν τίποτε δεν οικοδομείται σωστά. Ο συνειδητός άνθρωπος του χτες μπορεί να αναγνώριζε σε αυτούς τους κόσμους μια απόδειξη για την ύπαρξή τους. Σήμερα προχωράει πιο πέρα και αγωνίζεται για να αλλάξει η εικόνα του κόσμου. Στην πραγματικότητα, θα μπορούσε να δει κανείς τον σωστό εσωτεριστή σαν ένα δέντρο. Ένα δέντρο με πανύψηλα κλαριά που αγγίζουν το Σύμπαν, αλλά και με γερές ρίζες χωμένες βαθιά στη γη. Όσο πιο βαθιά είναι χωμένες αυτές οι ρίζες, τόσο πιο πολύ δουλεύει μέσα στην ύλη και κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων. Αν δεν υπάρχουν ρίζες, το δέντρο θα γκρεμιστεί με το πρώτο φύσημα του αγέρα και τα κλαριά δε θα μπορέσουν ποτέ να γίνουν πανύψηλα και να αγγίξουν τους μακρινούς κόσμους.
Η δυνατότητα προσφοράς βρίσκεται παντού και στηρίζεται στον αλτρουισμό. Ο αλτρουισμός είναι αναγκαιότητα για όποιον στοχεύει να αφιερώσει τον εαυτό του στο κοινό έργο της εξέλιξης. Δεν είναι, όμως, μόνο αναγκαιότητα. Είναι το θεμέλιο για κάθε πανανθρώπινο ιδανικό. Και από το πόσο πανανθρώπινα είναι τα ιδανικά του εσωτεριστή κρίνεται και η ποιότητά του.
Ας θυμηθούμε το έργο του Σβάιτσερ. Έργο αφιέρωσης και θυσίας μιας ολόκληρης ζωής. Ας ξαναθυμηθούμε τους στοχασμούς του Γκιμπράν τις μεγάλες ώρες του λιμού: «Φορτώσαμε στον ανατολικό άνεμο τις τελευταίες ανάσες μας. Έφτασε ο άνεμος στις μακρινές ακτές σας, για να ξεφορτώσει το φορτίο στα χέρια σας. Σκεφτήκατε ποτέ νάρθετε να μας σώσετε; ΄Η μήπως αγκαλιάσατε σφιχτά την άνεσή σας, με την ησυχία σας, λέγοντας, ‘ας αφήσουμε τους νεκρούς να θάβουν τους νεκρούς τους’».
Αλήθεια, θα πρέπει να αναλογιστούμε βαθιά και με ειλικρίνεια προς τον εαυτό μας όλοι: Ποια βοήθεια προσφέραμε, εσωτερική και εξωτερική, σε τέτοια γεγονότα που έχουν μπει για τα καλά πια στην καθημερινή μας ζωή; ΄Η μήπως τα συνηθίσαμε, σκληραίνοντας την ανθρώπινη ευαισθησία μας;
Εδώ κρύβεται η ουσία και η πραγματικότητα συνάμα του εσωτεριστή. Στο πόσο είναι ικανός να χωρέσει στην καρδιά του ολόκληρη την ανθρωπότητα. Το πόσο θα συντονίσει τους χτύπους της καρδιάς του με τον κτύπο της καρδιάς μυριάδων ανθρώπων, με τον κτύπο της καρδιάς του πλανήτη.
Εδώ αρχίζει η προσφορά, η υπηρεσία, η θυσία ή, απλά, η εποικοδομητική σχέση με τον κόσμο. Μια προσφορά που δίνεται ανάλογα με τις κοινωνικές συνθήκες και όχι ανάλογα με τις προσωπικές επιθυμίες.
Η εξέλιξη προχωράει στον πλανήτη με διαφορετικούς φαινομενικά τρόπους. Στην πραγματικότητα, η εξέλιξη προωθείται με μια αλυσίδα εκρήξεων. Κάθε φορά ο εσωτεριστής πρέπει να διακρίνει πώς μπορεί να σπρώξει τα πράγματα προς τα μπρος, διαχύνοντας φως εκεί που υπάρχει σκοτάδι. Η εξέλιξη του κόσμου δομείται με επαναστάσεις ή εκρήξεις της ύλης. Κάθε επανάσταση έχει μια προοδευτική κίνηση προς τα πάνω. Κάθε έκρηξη, σαν ένας εποικοδομητικός παράγοντας, ενεργεί σπειροειδώς. Επομένως, η οικοδόμηση μέσα στην επανάσταση είναι μια πολύ επικίνδυνη στιγμή. Μονάχα το παράτολμο θάρρος μπορεί να στρέψει τη συγκρότηση προς τα πάνω, σε πεδία αδοκίμαστα και άμορφα.
Καμία επανάσταση, όμως, δεν υλοποιείται προς τα έξω, αν πρωτύτερα δεν έχει συντελεστεί μέσα στον ίδιο τον άνθρωπο. Ο εσωτεριστής είναι ένας επαναστάτης στο χώρο της συνείδησης. Κάθε διαλογισμός του τον κάνει να συνειδητοποιεί όλο και περισσότερα δεσμά που τον κρατούν ανελεύθερο. Συναισθάνεται πόσο περιορισμένη είναι η κατώτερη προσωπικότητα και το μέγεθος της μικρότητάς της. Βλέπει ότι για να ανοίξει τα φτερά του να πετάξει, πρέπει να ξεφορτωθεί ό,τι τον βαραίνει, ακόμη και αν έχει συνηθίσει να αγαπάει τους κρίκους της αλυσίδας που τον κρατάει δέσμιο. Αναγκάζεται να επαναστατήσει ενάντια στον ίδιο του τον παλιό εαυτό και, γκρεμίζοντας τα ψεύτικα στοιχεία του, επιτρέπει να ανθίσουν στη θέση τους τα αυθεντικά, τα πηγαία.
Για αυτό δουλεύει πρώτα και κύρια με τον εαυτό του. Δεν μπορεί να σμιλέψει ένα καλύτερο αύριο για την ανθρωπότητα, αν πρώτα δε σμιλέψει την ίδια του την προσωπικότητα, η οποία αποτελεί έναν καθρέφτη του συνόλου. Έτσι, σταδιακά, γκρεμίζοντας και ανοικοδομώντας, γίνεται μια πηγή φωτός για το περιβάλλον του. Ο αγώνας για αυτοβελτίωση -ένας αγώνας που δεν τελειώνει ποτέ- είναι το αλφάβητο για το σωστό εσωτεριστή.
Σκοπός της πολύμορφης εκπαίδευσής του είναι, η όσο το δυνατό καλυτέρευση του εαυτού του. Μαθαίνει να χαλαρώνει για να έρχεται σε επαφή με τον εσωτερικό του κόσμο, αλλά και για να ακούει ουσιαστικά τους γύρω του. Μαθαίνει να διαλογίζεται για να ασκεί το νου του, μια που αυτός είναι ένα από τα κύρια εργαλεία του. Με το διαλογισμό ή την ενατένιση έρχεται σε επαφή με τα ανώτερα πεδία και γίνεται το κανάλι έκφρασής τους. Μόνο που το κανάλι πρέπει να είναι καθαρό για να διοχετεύσει αδιαστρέβλωτη την πηγαία ενέργεια. Για αυτό το λόγο κάνει άλλες ασκήσεις, που στόχο έχουν τη γύμναση και την εκλέπτυνση του αγωγού. Χωρίς εκπαίδευση ο εσωτεριστής είναι άοπλος. Και όταν ρίχνεσαι στη μάχη του σκοταδιού, τόσο του δικού σου όσο και του έξω κόσμου, δεν μπορείς να είσαι άοπλος.
Πολλοί ενδιαφέρονται κύρια για τις τεχνικές του κατώτερου ψυχισμού και για τη δυνατότητα περιπλάνησης στα αστρικά ή νοητικά πεδία. Και αν δεν πολεμάνε μαύρους μάγους, όπως το θέλει η παράδοση των αποκρυφιστικών μυθιστορημάτων, τότε ξεκινάνε να βρουν όλες τις προηγούμενες ενσαρκώσεις τους. Πρωταρχικός σκοπός του εσωτεριστή, όμως, είναι να αναζητά την αλήθεια, να διαλύει τα σύννεφα της θυμαπάτης του. Μα πολλοί από όσους διαβαίνουν το κατώφλι του εσωτερισμού, δεν καταλαβαίνουν πάντα ότι η διάλυση τη θυμαπάτης μπορεί να σημαίνει πρώτα από όλα απογοήτευση. Η αλήθεια δε μοιάζει τόσο με τα φημολογούμενα για τη μάχη του φωτός με το σκοτάδι.
Βέβαια αυτό δε σημαίνει ότι το αστρικό πεδίο ή οι περασμένες ενσαρκώσεις είναι από μόνα τους μια πλάνη. Είναι πολύ πραγματικά. Ο μαθητής του εσωτερισμού όμως, χρειάζεται να έχει αποκτήσει διάκριση και να έχει ολοκληρωθεί εσωτερικά, προτού αρχίσει τις περιπλανήσεις στα λεπτά αυτά πεδία.
Μια μεγάλη μερίδα ανθρώπων δε βρίσκονται πραγματικά σε επαφή με το φυσικό κόσμο, αλλά τις περισσότερες φορές περιπλανώνται σε ένα δικό τους, υποκειμενικό. Τέτοιοι άνθρωποι συνήθως αισθάνονται μια έλξη για τον εσωτερισμό και ονειρεύονται πτήσεις στο αστρικό πεδίο, χωρίς να καταλαβαίνουν ότι ήδη έχουν μπλεχτεί στα δίχτυα της ψευδαίσθησης του αστρικού. Χρειάζεται τρομερή ισορροπία για να λειτουργήσει κανείς δημιουργικά στο αστρικό πεδίο, καθώς ο άπειρος εσωτεριστής μπορεί να παρασυρθεί εύκολα από τις υποκειμενικές του πλάνες.
Εκείνο που χαρακτηρίζουν μερικοί σαν επίθεση της Μαύρης Στοάς, συχνά δεν είναι παρά η αντίδραση του ίδιου μας του εαυτού στην εξέλιξή του, μια και οι εδραιωμένοι, κατεστημένοι ρυθμοί αντιδρούν στους καινούργιους. Χωρίς αυτό να συνεπάγεται ότι δεν υπάρχει αντικειμενικά μια διαμάχη ανάμεσα στους φίλους του Σκοταδιού και στους φίλους του Φωτός. Ο πόλεμος ανάμεσα στο φωτεινό και στο σκοτεινό είναι πιο αδυσώπητος από κάθε άλλη φορά. Μόνο που δεν είναι τόσο θεαματικός όσο τον θέλει η λαϊκή φιλολογία. Το σκοτάδι είναι παρόν -και δυναμικά μάλιστα- στην καθημερινή ζωή. Είναι παρόν μέσα μας. Και κρύβεται παντού. Για να το αντιληφθεί κανείς και να το εντοπίσει, πρέπει να αναλογιστεί όλα όσα εμποδίζουν την εξέλιξή του. Εκείνος που επιθυμεί να δουλέψει συνειδητά στον εσωτερισμό αποφεύγοντας τις παγίδες της πλάνης, πρέπει να συνειδητοποιήσει πως:
-Η εσωτερική εργασία είναι ένα μέσο για τη διάπλαση της ανθρώπινης συνείδησης και όχι καταφύγιο για προσωπική μας ευχαρίστηση. -Ο εσωτεριστής δεν μπορεί να πλέει σε μακάριους διαλογισμούς, επιτρέποντας να πεθαίνουν οι άλλοι δίπλα του. -Πρέπει να γειώνει τις πνευματικές αλήθειες στον κόσμο, να τις κάνει όσο μπορεί τρόπο ζωής και να μην περιορίζεται σε κουβέντες σαλονιού.
Ο συνειδητός άνθρωπος προσπαθεί να μην είναι φλύαρος, γιατί η αστραπή της πνευματικής συνείδησης ξεπηδάει μέσα από τη δύναμη της σιγής. Συχνά θυσιάζει την προσωπική του ευχαρίστηση για μια δημιουργική πράξη. Γιατί μόνο στη δημιουργική πράξη βρίσκεται η ταύτισή μας με το Δημιουργό.
Και, πάνω από όλα, πρέπει να είναι αλτρουϊστής, γιατί η συνείδησή του ενέχει τη σκέψη όλης της ανθρωπότητας. Ο αλτρουισμός και η θυσία είναι απαραίτητα στοιχεία στη μάχη του Φωτός και του Σκοταδιού. Η μάχη αυτή στον κόσμο μας μεταφέρεται σαν πάλη ενάντια στο σκοταδισμό και την αντίδραση που επιβάλλεται από τις σκοτεινές δυνάμεις.
Για να το κάνουμε πιο συγκεκριμένο αυτό, ας δούμε πώς εκδηλώνεται ο σκοταδισμός στην καθημερινή ζωή. Ας φέρουμε στο νου μας την εποχή του Μεσαίωνα, την Ευρώπη του 1941-45, την Λατινική Αμερική των τελευταίων χρόνων, την Νότιο Αφρική ή τον Λίβανο και τον αγώνα των Παλαιστίνιων. Παντελής έλλειψη σεβασμού στην ανθρώπινη υπόσταση. Η εξαχρείωση της συνείδησης, η φτώχεια, η πείνα και η στέρηση της ελευθερίας είναι μερικά από τα μέτρα των σκοτεινών δυνάμεων σε κάθε εξελικτική προσπάθεια της ανθρωπότητας.
Αν αμφιβάλλουμε, ας κοιτάξουμε λίγο τον κόσμο γύρω μας και ας δούμε τα αποτελέσματα του εγωισμού που τρέφεται από τη σκοτεινή πλευρά. Πλήρης δυσαρμονία με τον Κοσμικό Νόμο. Εκεί που οι φωτεινοί στοχεύουν στην επιτάχυνση της εξελικτικής διαδικασίας, εκεί οι σκοτεινοί προβάλλουν τα εγωιστικά αποτελέσματα πηγαίνοντας ενάντια στο Σχέδιο της Εξέλιξης. Όποιος προσπαθεί να ενοποιήσει, διατρέχει προσωπικό κίνδυνο. Οι υπηρέτες της αποσύνθεσης προσπαθούν να αφανίσουν από προσώπου γης κάθε σπέρμα ενότητας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.
Για αυτό χρειάζονται οι εσωτεριστές. Όσο το σκοτάδι πολεμάει τέλεια οργανωμένο, χρειάζεται να ενωθούν και οι πολεμιστές του Φωτός. Ο αληθινός άνθρωπος οφείλει να αντιπαραθέσει τη φιλία, τη συνεργασία και τη διεθνιστική αντίληψη, στη χωριστικότητα του σκοταδισμού. Εκείνο που θα βοηθήσει στη μάχη είναι η δύναμη της ομάδας. Η πλατιά και πανίσχυρη δύναμη που βγαίνει από την ενότητα της ομάδας, θα εξαπλώσει το Φως πάνω στον πλανήτη.
Η δύναμη της ομαδικής δουλειάς ή η ομάδα αυτή καθεαυτή, είναι καταρχήν η αντανάκλαση της βασικής νότας για την Εποχή του Υδροχόου. Ο εσωτεριστής, λοιπόν, που προηγείται των καιρών του και που σαν έργο του έχει τη διάνοιξη των πυλών του αύριο, οφείλει να υλοποιήσει αυτή τη νότα σε κάθε τομέα δράσης -είτε λέγεται αποκρυφισμός, είτε εξωτερική δραστηριότητα. Είναι ο μοναδικός τρόπος για να μεγιστοποιηθούν τα αποτελέσματα οποιασδήποτε εργασίας. Η ομάδα δεν είναι δέσμευση της ατομικής ελευθερίας, γιατί η ατομική ελευθερία δεν κρύβεται στην προβολή του εγώ. Ενυπάρχει στη διεύρυνση της συνείδησης, που πλαταίνει έτσι και αλλιώς μέσα στην ομαδική δουλειά και με την αυτοπειθαρχία για το κοινό καλό. Παράλληλα, η ατέλεια της προσωπικότητας μειώνεται στο ελάχιστο, γιατί καλύπτεται από τις δυνατότητες του συνόλου.
Η ομάδα πραγματώνεται πάνω στη συνεργασία, για αυτό ο άνθρωπος που θέλει να δουλέψει ομαδικά πρέπει να πάρει δύο συνειδητές αποφάσεις: Μόχθο χωρίς όρια και αποδοχή των καθηκόντων. Ο μόχθος οφείλει να είναι πραγματικά εθελοντικός. Η εθελοντική προσφορά είναι αποτέλεσμα της διεύρυνσης της συνείδησης και ο μόχθος δε δουλώνεται με τη βία.
Είναι γεγονός πως μπορεί να φτάσει κανείς σε μεγάλα επιτεύγματα, αν εξασφαλίσει την ενότητα ανάμεσα στους συνεργάτες του. Η κούραση του ενός ανακουφίζεται από τον άλλο πάνω στο δρόμο της ζωής. Και η ζωή είναι ένας δρόμος αμοιβαίας βοήθειας. Όσοι είναι μέτοχοι σε αυτή τη μεγάλη προσπάθεια -και οι εσωτεριστές είναι μέτοχοι- δεν μπορεί παρά να καλλιεργούν αυτή την ιδέα της συντροφικότητας και της αλληλοβοήθειας.
Ας φανταστούμε για λίγο ότι αυτή η συνεργασία ξεπερνάει τα όρια της σχετικά μικρής ομάδας και αγγίζει παγκόσμια επίπεδα. Τότε, όλη η ανθρωπότητα γίνεται μια αντανάκλαση της συμπαντικής αρμονίας. Φανταστείτε τις συνειδήσεις όλων των ανθρώπων πάνω στη Γη στραμμένες στον ένα και μοναδικό στόχο, την εξέλιξη. Είναι πολύ μεγάλο το συνειδησιακό άλμα που προκύπτει από μια τέτοια ενότητα και αρμονία, και ο πλανήτης χρειάζεται όσο ποτέ άλλοτε αυτό το άλμα που θα του επιτρέψει να γίνει ένας ιερός πλανήτης.
Για αυτή την ενότητα πρέπει να παλέψει ο άνθρωπος. Με νου και με χέρια πρέπει να σπρώχνει τα πράγματα σε μια διαφορετική κατεύθυνση. Μέσα από το άμεσο περιβάλλον του, μέσα από την κοινωνική του δράση, ακόμη και στους χώρους της δουλειάς του, με την ουσιαστική συνεργασία, με πλατιά ενημέρωση, με τη συμμετοχή του όπου υπάρχει πάλη για την παγκόσμια ειρήνη. Με την ουσιαστική εσωτερική και εξωτερική του βοήθεια όπου υπάρχει πείνα και καταπίεση. Οτιδήποτε μπορεί να κάνει προς όφελος της εξέλιξης οφείλει να το κάνει, χωρίς φανατισμό, χωρίς προκατάληψη, χωρίς μεμψιμοιρία. Οφείλει να εδραιώσει μια νέα εικόνα δίπλα σε αυτή του εσωτεριστή. Την εικόνα του Κόσμου. Οφείλει να ταυτίσει αυτές τις δύο εικόνες και να ζωντανέψει ουσιαστικά το «Εσωτεριστής και ο Κόσμος», ώστε κάποτε ο Κόσμος όλος να γίνει ένας μεγάλος Εσωτεριστής.
Ας πάψουμε επιτέλους να ασχολούμαστε με το χτες. Ας ασχοληθούμε με τον Κόσμο του αύριο. Ας γίνουμε πραγματικοί εσωτεριστές, γιατί ο εσωτεριστής είναι ένας οραματιστής του μέλλοντος. Έχοντας μελετήσει τους Νόμους της Φύσης, έχοντας εντρυφήσει στους Νόμους του Σύμπαντος -εσωτερικούς και εξωτερικούς- γνωρίζει πως μόνο συμπλέοντας με αυτούς θα μπορέσει να φτάσει, ατομικά και ομαδικά, στα ύψιστα σημεία της εξέλιξης αυτής της σφαίρας ύπαρξης. Γνωρίζει πως η εξέλιξη της ανθρωπότητας εξαρτάται άμεσα από τη συνειδητοποίηση και την εφαρμογή αυτών των κοσμικών νόμων. Η γνώση αυτή βοηθάει να δει το μέλλον, που η πλειοψηφία των ανθρώπων αδυνατεί να διακρίνει, μέσα από τη σύγχυση και τις περιπλοκές της καθημερινότητας και της εντρύφησης στα υλικά στοιχεία.
Ο εσωτεριστής, αντίθετα, διατηρεί ζωντανό το όραμα και δουλεύει για την υλοποίησή του, για αυτό και στα μάτια των συνανθρώπων του φαίνεται ιδεαλιστής. Ένας άνθρωπος που λίγο-πολύ πετάει στα σύννεφα. Ένας άνθρωπος καθόλου προσγειωμένος, με ιδέες παράξενες, πολλές φορές ανεκπλήρωτες. Η αντίληψη αυτή του κόσμου οφείλεται στο γεγονός ότι δεν μπορούν πολλές φορές οι άνθρωποι να δουν πέρα από τη γωνία του σπιτιού τους. Τα κτίρια τούς κρύβουν τον ορίζοντα. Άλλωστε δεν επιθυμούν να κοιτάξουν πιο ψηλά από τις ταμπέλες των καταστημάτων του δρόμου που βαδίζουν. Λίγοι στρέφουν τα μάτια προς τα πάνω, προς τον ουρανό που σκεπάζει τα πάντα.
Ο εσωτεριστής έχει μια σφαιρική αντίληψη των πραγμάτων. Συνειδητοποιεί την ανάγκη εργασίας στον κόσμο σύμφωνα με τον Κοσμικό ρυθμό και εργάζεται για αυτό το σκοπό. Προσπαθεί να δείξει στο περιβάλλον του την αναγκαιότητα της εναρμόνισης. Τις πιο πολλές φορές η προσπάθειά του αυτή οδηγεί σε θετικά αποτελέσματα και οι ιδέες του μπαίνουν σε κάποια εφαρμογή.
Έχοντας επαφή με τους ανώτερους κόσμους ύπαρξης, γειώνει τις ιδέες που έρχονται από αυτούς πάνω στο υλικό πεδίο. Σε όποιο τομέα της ζωής και να εργάζεται, μεταφέρει τα ανώτερα μηνύματα στο χώρο εργασίας του. Με άλλα λόγια είναι ένας φορέας της παγκόσμιας θέλησης. Ένας φορέας και ένας εκφραστής συνάμα. Και έτσι, βλέποντας τον κόσμο με ονειροπόλα μάτια, εργάζεται σκληρά για να υλοποιήσει το όραμα. Είναι ένας εργάτης του Θεϊκού Νόμου, ένας εξυπηρετητής στο Σχέδιο της Εξέλιξης, με στόχους μακρινούς και υψηλούς...
Για αυτό, φίλε, ας γίνουμε συνοδοιπόροι
και καθώς θα προχωράμε στα ορεινά μονοπάτια
θα σου διηγηθώ ιστορίες, σαν κι αυτές που σούλεγαν
η μητέρα σου, η γυναίκα και η αδελφή σου.
Και εσύ θα μου διηγηθείς τα κατορθώματα του
πατέρα σου ή κάποιου ήρωα.
Και καθώς έρχεται η νύχτα, θα μοιραστούμε τη
σκοπιά δίπλα στη φωτιά, για να φυλάξουμε τις δυνάμεις μας,
γιατί αύριο έχουμε πολύ δρόμο.
Θα με ειδοποιείς και θα σε ειδοποιώ στον κίνδυνο.
Συνταξιδιώτη, φίλε μου, να θυμάσαι
σ' ένα ορεινό χωριό πρέπει να φτάσουμε.
Διάλεξη που δόθηκε από το Φιλοσοφικό Σύλλογο ΙΑΜΒΛΙΧΟ στις 11 και 18 Μαίου 1985
Πηγή: e-zine.gr
