Στην παραδοσιακή κοινωνία, η εκπαίδευση και η αγωγή του ατόμου δεν αποτελούσε ένα μεμονωμένο περιστατικό στην ζωή του, αλλά μια κατάσταση που διαρκούσε σε όλη του την ενσάρκωση η οποία απλωνόταν από την γέννηση έως και το θάνατο. Και ήταν αυτός ένας από τους βασικούς στόχους της εκπαίδευσης. Πως δηλαδή να βοηθήσει τον άνθρωπο στο πέρασμα του από την ζωή να είναι όσο το δυνατόν πιο συνειδητός και υπεύθυνος, αλλά και να τον προετοιμάσει να εγκαταλείψει τον φυσικό κόσμο, την υλική του υπόσταση, χωρίς φόβο και άγνοια.
Η εκπαίδευση αυτή δεν περιοριζόταν μόνο μέσα στα αυστηρά μορφωτικά πλαίσια, αλλά αγκάλιαζε όλες τις κοινωνικοπολιτιστικές δραστηριότητες και συνέβαλλε αποφασιστικά στην διάπλαση του χαρακτήρα. Ήταν μια διαδικασία που όπως είπαμε δεν σταματούσε ποτέ, αλλά ενεργοποιούσε όλες τις δυνατότητες του ανθρώπου πνευματικές, νοητικές, ψυχολογικές και φυσικές. Ήταν δηλαδή μια διαδικασία ένταξης και μετάλλαξης.
Πριν ασχοληθούμε με το θέμα της εκπαίδευσης καθ' αυτό ας θυμηθούμε τις διδασκαλίες που υπήρχαν σε σχέση με την ανθρώπινη Οντότητα στις παραδοσιακές κοινωνίες. Είτε με οδηγό την Επταπλή Σύνθεση, είτε με την διδασκαλία των Τριών Κόσμων βλέπουμε μια φυσική αντίληψη για την ύπαρξη του Ανθρώπου και για τον ρόλο που έχει να διαδραματίσει στην δική του εξέλιξη και πορεία, αλλά και σ' αυτήν που αφορά ολόκληρη την δημιουργία.
Ο θεσμός των Μυστηρίων, οι σχολές φιλοσοφίας και γενικότερα η επαφή που υπήρχε με την Φύση και τους Νόμους που την διέπουν, έδιναν στον Άνθρωπο την ευκαιρία να έχει μια σφαιρική αντίληψη για τον Κόσμο, την οποία εξέφραζε σε όλα τα πεδία δράσης του.
Στην παραδοσιακή κοινωνία, η εκπαίδευση και η αγωγή του ατόμου δεν αποτελούσε ένα μεμονωμένο περιστατικό στην ζωή του, αλλά μια κατάσταση που διαρκούσε σε όλη του την ενσάρκωση η οποία απλωνόταν από την γέννηση έως και το θάνατο. Και ήταν αυτός ένας από τους βασικούς στόχους της εκπαίδευσης. Πως δηλαδή να βοηθήσει τον άνθρωπο στο πέρασμα του από την ζωή να είναι όσο το δυνατόν πιο συνειδητός και υπεύθυνος, αλλά και να τον προετοιμάσει να εγκαταλείψει τον φυσικό κόσμο, την υλική του υπόσταση, χωρίς φόβο και άγνοια.
Η εκπαίδευση αυτή δεν περιοριζόταν μόνο μέσα στα αυστηρά μορφωτικά πλαίσια, αλλά αγκάλιαζε όλες τις κοινωνικοπολιτιστικές δραστηριότητες και συνέβαλλε αποφασιστικά στην διάπλαση του χαρακτήρα. Ήταν μια διαδικασία που όπως είπαμε δεν σταματούσε ποτέ, αλλά ενεργοποιούσε όλες τις δυνατότητες του ανθρώπου πνευματικές, νοητικές, ψυχολογικές και φυσικές. Ήταν δηλαδή μια διαδικασία ένταξης και μετάλλαξης.
Ο Πλάτωνας στους Νόμους μιλάει για τον άνθρωπο και τον περιγράφει σαν ένα ήμερο ζώο που αν έχει την σωστή εκπαίδευση γίνεται "θεϊκότατο και ημερώτατο ον" ενώ σε διαφορετική περίπτωση μεταβάλλεται στο "αγριότερο απ' όλα τα ζώα που τρέφει η γη". Μας λέει επίσης ότι η πολιτεία με τους νόμους της πρέπει να ρυθμίζει την εκπαίδευση των παιδιών και των νέων από πολύ νωρίς με μοναδικό σκοπό, να κάνει από την παιδική ηλικία, ανθρώπους ενάρετους, προικισμένους με σοφία και δικαιοσύνη -"μετά νου και δίκης"-, ώστε να γίνουν τέλειοι πολίτες, οι οποίοι θα ξέρουν καλά και να άρχουν αλλά και να άρχονται δίκαια.
Επίσης από αναφορές μεγάλων σοφών της αρχαιότητας όπως ο Πυθαγόρας, ο Πλάτωνας, ο Πλούταρχος, αλλά και από παραδόσεις λαών όπως οι Ινδιάνοι, βλέπουμε ότι δινόταν μεγάλη σημασία στην στιγμή της σύλληψης του ανθρώπου, στην κατάσταση από το φυσικό ως το πνευματικό επίπεδο των γονιών του και στην ζωή και τα βιώματα της μητέρας κατά την περίοδο της κύησης.
Στους περισσότερους παραδοσιακούς πολιτισμούς βρίσκουμε πολλά κοινά στοιχεία στην ζωή και την εκπαίδευση των παιδιών.
Έτσι βλέπουμε ότι μέχρι την ηλικία των έξι χρόνων περίπου, το παιδί μένει στο σπίτι κοντά στην μητέρα ή την παραμάνα απ΄ όπου παίρνει και τα πρώτα του μαθήματα-εφόδια για την ζωή. Μέσα από μύθους, παραμύθια, παιγνίδια αλλά και το παράδειγμα των οικείων του προσώπων διαμορφώνει ένα πρώτο χαρακτήρα και αντιλαμβάνεται τη ζωή.
Ο Πλάτωνας στους Νόμους προτείνει συγκεκριμένους κανόνες εκπαίδευσης για τα παιδιά από τριών έως έξι χρόνων. Λέει λοιπόν ότι σ' αυτήν την ηλικία έχουν ανάγκη από διασκέδαση και παιγνίδια, αλλά και είναι η στιγμή να μάθουν κανόνες συμπεριφοράς, μια κάποια πειθαρχία, και η τιμωρία χωρίς να φτάνει στα άκρα πρέπει να χρησιμοποιείται από τους παιδαγωγούς. Επίσης λέει πως πρέπει όλα τα παιδιά αυτής της ηλικίας να συγκεντρώνονται στους ναούς της πόλης τους και να έχουν μια πρώτη επαφή με το Ιερό. Θα υπάρχει μια επόπτρια που θα έχει την ευθύνη και την εξουσία της τιμωρίας των παιδιών. Μέχρι την συμπλήρωση των έξι χρόνων τα παιδιά θα είναι όλα μαζί. Αφού φτάσουν σ' αυτή την ηλικία τότε αγόρια και κορίτσια χωρίζονται. Μα και τα δύο φύλα πρέπει να στραφούν στην εκμάθηση των όπλων. Τ αγόρια θα μάθουν ιππική, τοξοβολία, ακόντιο και σφεντόνα. Όσο για τα κορίτσια λέει ότι μπορούν να μάθουν κάποια θεωρία και χρήση όπλων.
Στην συνέχεια αναφέρεται στα δύο μαθήματα που πρέπει να δωθούν: την γυμναστική, που βοηθά στην ανάπτυξη του σώματος και της ανδρείας και τη μουσική, που συντελεί στην καλλιέργεια της ψυχής. Τη μουσική την χωρίζει σε δύο μέρη: το χορό και την πάλη. Στον χορό πρέπει να γίνεται μίμηση κινήσεων που αξίζει να μιμείται κανείς, όπως είναι οι ένοπλοι χοροί των Κουρητών και των Διοσκούρων. Στην πάλη έχουμε την κόπωση του φυσικού σώματος, όχι με μόνο σκοπό τη νίκη, μα και την απόκτηση σεμνών τρόπων, σωματικής δύναμης και υγείας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε επίσης ότι ο πόλεμος ήταν μια πολύ συνηθησμένη κατάσταση για την εποχή και ήταν φυσικό να θέλουν να εκπαιδεύουν τα παιδιά στο να συνηθίζουν στην σύγκρουση τον πονο και την αντιπαλότητα. Επίσης τα παιδιά πρέπει να κάνουν πομπές και λιτανείες σ' όλους τους Θεούς, οπλισμένα ιππεύοντας και κάνοντας τις ανάλογες προσευχές.
Στην Πολιτεία γίνεται μεγάλη αναφορά για την εκπαίδευση των μελλοντικών φυλάκων της πολιτείας όπου με την κατάλληλη γυμναστική, μουσική και μύθους τα παιδιά πρέπει να εκπαιδεύονται, αναπτύσσοντας όλες τους τις αρετές της ανδρείας, του θάρρους, της σωφροσύνης και της αίσθησης της δικαιοσύνης.
Εξετάζοντας τώρα το σύστημα εκπαίδευσης στην Αρχαία Ελλάδα θα δούμε ότι ο άξονας κινείται στο δίπολο γυμναστική-μουσική που συντελεί στην ανάπτυξη ολόκληρης της προσωπικότητας του παιδιού.
Στην Σπάρτη την παιδεία είχε ρυθμίσει με νομοθεσία ο Λυκούργος, κοινή για όλα τα παιδιά, που ζούσαν κι εκπαιδεύονταν ομαδικά με την φροντίδα της πολιτείας. Η οικογένεια δεν είχε δικαίωμα να εκπαιδεύσει το παιδί της όπως ήθελε, το οποίο ανέτρεφε μέχρι την ηλικία των επτά ετών. Στην συνέχεια την ευθύνη των παιδιών είχε η πολιτεία.
Γράμματα μάθαιναν τα απολύτως αναγκαία, όλη η άλλη παιδεία, απόβλεπε στην αποκλειστική εξυπηρέτηση της στρατιωτικά οργανωμένης σπαρτιάτικης πολιτείας.
Ο Λυκούργος είχε νομοθετήσει το "παιδεύεσθαι τα πολλά τους νεωτέρους υπό της των γειραιτέρων εμπειρίας", οι γεροντότεροι δηλαδή Σπαρτιάτες επόπτευαν την εκπαίδευση των παιδιών.
Τα παιδιά υποβάλλονταν σε κοπιαστικές ασκήσεις, τις οποίες επόπτευαν οι Παιδονόμοι, πολίτες της Σπάρτης που είχαν διακριθεί για το θάρρος, την ανδρεία και την ενάρετη ζωή τους.
Η απόχτηση πολεμικών αρετών όπως η ανδρεία, η αυτοθυσία, η πειθαρχία, η αντοχή στους κόπους, στην πείνα, στη δίψα, η καρτερία, η σωφροσύνη, ο σεβασμός στους άρχοντες και στους γεροντότερους, αλλά ακόμα και η άσκηση στην πονηριά ήταν οι σκοποί αυτής της ομαδικής εκπαίδευσης. Ο Ξενοφώντας γράφει ότι ο Λυκούργος επέτρεπε στα παιδιά να οργανώνουν κλεψιές τροφίμων, γιατί σκόπιμα δεν τρεφόταν αρκετά στα κοινά συσσίτια. Συνήθιζαν έτσι ν' αγρυπνούν τις νύχτες, να ενεδρεύουν, να εξαπατούν για να μπορούν να κλέψουν. Έτσι αναπτυσσόταν μια μεγάλη εφευρετικότητα που θα τα βοηθούσε στην ζωή τους σαν ενήλικες.
Ανάλογη ήταν και η εκπαίδευση των κοριτσιών της Σπάρτης. Η άσκηση τους σε αγωνίσματα πάλης, ακοντίου, δρόμου, μέχρι το 20ο έτος(πριν το γάμο), και η ανάπτυξη του αισθήματος της τιμής και του καθήκοντος, απέβλεπε στο να γίνουν υγιείς και ρωμαλέες, ώστε να προσφέρουν στην κοινωνία ικανούς πολίτες.
Στην Αθήνα για την στοιχειώδη παιδεία, που ήταν ιδιωτική, υπήρχαν τα κατώτερα σχολεία, τα διδασκαλεία.
Υπήρχαν οι Γραμματικοί που δίδασκαν γραφή και ανάγνωση, οι Κιθαριστές που δίδασκαν μουσική, οι Παιδοτρίβες που δίδασκαν γυμναστική, οι Κριτικοί που είχαν την ευθύνη να ερμηνεύουν τα παλιά κείμενα και οι Αριθμητικοί και Γεωμέτρες που δίδασκαν τα πρώτα στοιχεία και αρχές της αριθμητικής και γεωμετρίας. Δεν υπήρχε κρατική νομοθεσία που να ρυθμίζει αυτά τα προγράμματα διδασκαλίας αλλά στηριζόταν στην παράδοση. Σκοπός αυτών των προγραμμάτων μαθητείας ήταν η αρμονική διάπλαση του ήθους του παιδιού και κύριο ρόλο σ΄ αυτό έπαιζε η ανάγνωση και η μάθηση υποδειγματικών ποιημάτων και μύθων.
Γι' αυτό το ζήτημα των μύθων, ο Πλάτωνας κάνει εκτεταμένη αναφορά στην Πολιτεία, και λέει ότι είναι στην άμεση ευθύνη των Αρχόντων να επιλέξουν ποιους από αυτούς θα διδάσκονται τα παιδιά έτσι ώστε από την νεαρή και τρυφερή ηλικία να πλαστεί ο χαρακτήρας του ενάρετου αργότερα ενήλικα και πολίτη. " ...Και τους μύθους που εγκρίνουμε θα υποχρεώσουμε τις παραμάνες και τις μητέρες να τους διηγούνται στα παιδιά και να πλάθουν μ' αυτούς τις ψυχές τους πολύ περισσότερο παρ' ό,τι τα σώματα τους με τα χέρια τους...".
Επίσης αποδοκιμάζει την καταναγκαστική μάθηση των παιδιών λέγοντας ότι δεν μαθαίνουμε με δουλικό τρόπο τους ελεύθερους ανθρώπους. Συμβουλεύει να μαθαίνουν τα παιδιά μ' ευχάριστο τρόπο, παίζοντας, για να μπορεί να διακρίνει ο παιδαγωγός την φυσική κλίση του κάθε παιδιού.
Δίνει πολύ μεγάλη σημασία στην μουσική εκπαίδευση των παιδιών, γιατί μ' αυτήν η ψυχή αποκτά ρυθμό και αρμονία, βιώνει την ομορφιά στην φύση και στον εαυτό του, γίνεται "καλός καγαθός".
Οι άνθρωποι, για να πετυχαίνουν στη ζωή τους, για είναι χρήσιμοι στην κοινωνία και καλοί πολίτες, χρειάζονται στη σκέψη τους, στα λόγια τους, σ' όλα τα έργα τους να έχουν τάξη, να έχουν ρυθμό και αρμονία. Αυτά τα στοιχεία τα δίνει η μουσική. Γι' αυτό πρέπει από παιδιά οι άνθρωποι να εκπαιδεύονται σ' αυτά τα στοιχεία.
Η γυμναστική απ' την άλλη έχει τον ίδιο παιδαγωγικό ρόλο σε σχέση με το σώμα, το οποίο δυνάμωνε "προς ανδρείαν", και προφύλασσε τους νέους από τις ηθικές παρεκτροπές.
Ο Πλούταρχος αργότερα στο "Περί παίδων αγωγής", δίνει μεγάλη σημασία στο προσωπικό παράδειγμα που θα πρέπει να δίνουν οι ενήλικες στα παιδιά.Οι δάσκαλοι που αναλαμβάνουν την εκπαίδευση, μας λέει, πρέπει να είναι χωρίς κανένα ψεγάδι και να αποπνέουν στα παιδιά σεβασμό και τάση να μιμηθούν την ζωή των παιδαγωγών τους που θα πρέπει να είναι ενάρετη σε όλα τα επίπεδα.
Αναφέρει τα τρία στοιχεία που πρέπει να συνυπάρχουν για μιαν απόλυτα ενάρετη ζωή, που είναι: η φύση, η συνήθεια και το λογικό και που συσχετίζονται με τους τρεις κόσμους, του σώματος, της ψυχής και του νου.
"...γιατί η φύση δίχως την πνευματική κατάρτιση είναι κάτι τυφλό, αυτή πάλι χωρίς τη φύση είναι λειψό, και η άσκηση χωρίς αυτά τα δύο δεν είναι τίποτε. Κι όπως συμβαίνει με τη γεωργία, που πρώτα πρέπει η γη να είναι εύφορη, κατόπιν ο καλλιεργητής να ξέρει, έπειτα οι σπόροι να είναι γόνιμοι, κατά τον ίδιο τρόπο με τη γη μοιάζει η φύση, με γεωργό ο παιδαγωγός και με σπέρμα τα συμβουλευτικά διδάγματα και οι οδηγίες."
Επίσης τονίζει ότι κέντρο και σκοπός της εκπαίδευσης πρέπει να είναι η φιλοσοφία, που είναι για τις αρρώστιες και τα πάθη της ψυχής το μόνο αποτελεσματικό φάρμακο.
Στην Μινωική Κρήτη βλέπουμε ένα ανάλογο με τις άλλες ελληνικές πόλεις εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο αποτελούνταν από τρεις κύκλους.
Ο πρώτος κύκλος που αφορούσε την εκπαίδευση των παιδιών, περιελάμβανε τη μάθηση της γλώσσας, της γραφής, της μουσικής και της ζωγραφικής. Οι άλλοι δύο κύκλοι αφορούσαν μεγαλύτερες ηλικίες, από την εφηβεία και μετά, και περιελάμβαναν μαθηματικά, αστρονομία, αρχιτεκτονική, συμβολολογία, ιατρική-φαρμακολογία.
Στον πρώτο κύκλο, οι ύμνοι που επικαλούνταν και εξυμνούσαν τους Θεούς, οι εποποιίες των ηρώων και τα τραγούδια πένθιμα ή χαρούμενα, κατείχαν σημαντική θέση.
Όμως και το άμεσο οικογενειακό ή ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον ασκούσε επιρροή στους νεαρούς Μινωϊτες και υπήρχε μεγάλος σεβασμός στους γέροντες που ήταν επιφορτισμένοι με την αγωγή των παιδιών.
Η Κρήτη είναι ο πολιτισμός όπου η εκπαίδευση αγοριών και κοριτσιών είναι περίπου κοινή. ΄Ετσι εκπαιδεύονταν πέρα από τα θεωρητικά μαθήματα σε τοξοβολία, κυνήγι, οπλασκία, ιερούς χορούς, αγώνες δρόμου, ιππικούς αγώνες, πάλη και πυγμαχία.
Υπήρχαν τα "παιδαγωγεία" στα οποία τα παιδιά μυούνταν σ' όλες τις κοινωνικό-πολιτικές δραστηριότητες της κοινότητας, και ήταν ανάλογα με τα πεδία δράσης της κάθε κοινωνικής κάστας και επαγγελματικής συντεχνίας.
Μέσα από ειδικές μυητικές διαδικασίες περάσματος από την παιδική ηλικία στην εφηβεία και κατόπιν στην ενηλικίωση, έπρεπε το άτομο να μεταμορφωθεί σε τέλειο και ενεργό μέρος της κοινωνίας. Στην Κρήτη, παράλληλα με τις ιερές συντεχνίες των Κυκλώπων, Δακτύλων και Κουρητών για την μύηση των ανδρών, υπήρχαν και οι ιερές αδελφότητες των Αιγών, 'Αρκτων και Μελισσών για την μύηση των γυναικών.
Στην Αίγυπτο, όπως και σε όλους τους λαούς της Ανατολής, είναι το Ιερατείο που έχει την ευθύνη για την εκπαίδευση των παιδιών.
Η γνώση της γραφής και της ανάγνωσης ήταν η κυριότερη σπουδή στα σχολεία των Γραφέων, που αποτελούσε και κοινωνική κάστα. Παράλληλα διδάσκονταν μαθηματικά, λογοτεχνία, μουσική και γυμναστική.
Η αγωγή έπαιρνε κυρίως τη μορφή πατρικών συμβουλών. Ο δάσκαλος με τον μαθητή βρισκόταν σε αυτή τη σχέση.
Οι γόνοι αριστοκρατικών οικογενειών είχαν τον δικό τους παιδαγωγό, ενώ στις φτωχότερες οικογένειες ο πατέρας ήταν εκείνος που δίδασκε στους γιους το επάγγελμα του και η μητέρα που είχε την ευθύνη για προετοιμάσει τις κόρες για την ενήλικη ζωή τους.
Το αιγυπτιακό σχολείο ήταν στενά συνδεδεμένο με τις θρησκευτικές αντιλήψεις και λατρείες, όπως άλλωστε και κάθε δραστηριότητα των Αιγυπτίων, που μπορούν να διακρίνουν τον Θεό σε καθετί.
Η εκπαίδευση είχε σαν σκοπό να προετοιμάσει τους μελλοντικούς Ιερείς, τα ανώτερα διοικητικά στελέχη, γραφείς και επιστήμονες. Τα παιδιά μετά από μακριά δοκιμασία εισαγόταν σε ηλικία 10 ετών στα διάφορα σχολεία, όπου φοιτούσαν μέχρι την ηλικία της εφηβείας.
Περνώντας στην Αμερικάνικη ήπειρο και συγκεκριμένα στον πολιτισμό των Ίνκας, βλέπουμε ότι η εκπαίδευση ήταν διαφορετική για κάθε κοινωνική τάξη. Οι ευγενείς μαθήτευαν στα Yachaihuasis(Οίκοι της Γνώσης) που αφορούσε τα αγόρια και στα Acclahuasis(Οίκοι των Ηλιακών Παρθένων) τα κορίτσια. Εκεί προετομάζονταν οι νέοι που στο μέλλον θα βοηθούσαν στην διακυβέρνηση της Αυτοκρατορίας.
Οι σπουδές διαρκούσαν 4 χρόνια. Δινόταν ιδιαίτερο βάρος στη φιλοσοφία, τη θεολογία, στην πολιτική και διακυβέρνηση των λαών. Η γεωγραφία, τα μαθηματικά, η μηχανική και η οικονομία ήταν επίσης σημαντικές ύλες. Για την διαμόρφωση του χαρακτήρα διδάσκονταν μουσική, ποίηση και θέατρο.
Οι λαϊκές τάξεις δεχονταν την εκπαίδευση από τους γονείς. Όταν αυτοί πήγαιναν στη δουλειά, οι Γέροντες αναλάμβαναν τα παιδιά και είχαν το δικαίωμα να τα τιμωρήσουν, να τα διορθώσουν και να τα συμβουλέψουν. Αργότερα, ο δάσκαλος των όπλων, έδινε μια προστρατιωτική εκπαίδευση στα αγόρια, ενώ αυτά ήδη δούλευαν στα χωράφια και πρόσφεραν υπηρεσίες στην κοινότητα.
Στην Βόρειο Αμερική η εκπαίδευση παίρνει λίγο διαφορετικό χαρακτήρα, λόγω της δομής και οργάνωσης των φυλών που δεν είναι ένα οργανωμένο κράτος όπως αυτά που έχουμε δει μεχρι τώρα.
Ο Ινδιάνος εκφράζει μέσα από την ζωή του, τα ήθη και έθιμα του, αρετές όπως αυτές της ελευθερίας και της άμεσης επαφής του με την φύση. Αντιλαμβάνεται τον εαυτό του σαν ένα αναπόσπατο κομμάτι της φύσης και βλέπει παντού γύρω του την έκφραση μιας ανώτερης Οντότητας, του Θεού.
Σε όλες τις ινδιάνικες φυλές οι γονείς έδειχναν μεγάλη στοργή και φροντίδα στα παιδιά τους. Ο πατέρας προετοιμάζει την ξύλινη κούνια που πρόκειται να γίνει το φορητό κρεβάτι του βρέφους μεχρι να περπατήσει.
Ο παπούζε(παιδί), είχε πρώτα ένα παιδικό όνομα, το οποίο αργότερα αντικαθιστάται από το όνομα που θα έχει σε όλη την υπόλοιπη ζωή του. Το όνομα αυτό το αποκτά στην πρώτη του μάχη και φανερώνει τον χαρακτήρα του και τον τρόπο που αντιμετωπίζει τις δυσκολίες της μάχης αυτής.
'Εχουν ξεχωριστά παιγνίδια για τα αγόρια, ιππασία και σκοποβολή, και για τα κορίτσια, κούκλες, μίμηση της μητέρας και προετοιμασία για να αναλάβει την ευθύνη της δικής της οικογένειας. Επίσης μαθαίνουν κολύμπι και κωπηλασία.
Σε πολλές φυλές αγαλματάκια που αναπαριστούν θεότητες, διανέμονται σε καθορισμένες τελετουργίες κι έτσι οι Ιερές παραδόσεις της φυλής εντυπώνονται στα παιδιά.
Είναι λάθος να νομίζουμε ότι τα παιδιά των Ινδιάνων στερούνται ανώτερης καθοδήγησης. Ωστόσο αυτή πραγματώνεται μέσα από ηθικές νουθεσίες, η σωματική τιμωρία είναι εξαιρετικά σπάνια.
Μεγάλη σημασία δίνεται στο κυνήγι και στην πολεμική εκπαίδευση αφού και τα δύο είναι αναπόσπαστα μέρη της ζωής και της επιβίωσης τους. Από μικρά παιδιά μάθαιναν τις συνήθειες των ζώων και πως ν' ανακαλύπτουν τα ίχνη τους. Μπορούσαν ν' ακολουθούν ένα ζώο ώρες ολόκληρες με επιμονή και υπομονή ώσπου να το παγιδέψουν.
Γύρω στην ηλικία των δεκαπέντε ετών το αγόρι αναλαμβάνει μια μοναχική νηστεία και αγρύπνια, κατά την διάρκεια της οποίας καθοδηγείται απ' το τοτέμ του, ή μαγικό πνεύμα ,σχετικά με την μελλοντική του πορεία. Στην ηλικία των δεκατριών χρόνων περνούν και τα κορίτσια από μια παρόμοια δοκιμασία, που σηματοδοτεί την ενηλικίωση τους.
Ολοκληρώνοντας το πέρασμα σε μερικούς από τους πιο σημαντικούς και χαρακτηριστικούς πολιτισμούς της αρχαιότητας, βασισμένους σε παραδοσιακά μοντέλα ανάπτυξης, βλέπουμε πολλές ομοιότητες στον τομέα της εκπαίδευσης.
Το πιο σημαντικό ίσως στοιχείο που μπορούμε να επισημάνουμε, είναι ότι το παιδί από πολύ μικρή ηλικία πρέπει να βιώσει τα στοιχεία εκείνα που θα το βοηθήσουν και θα το ωθήσουν να γίνει ένας υπεύθυνος και συνειδητός πολίτης.
Η εκπαίδευση όπως προαναφέρθηκε αφορούσε ολόκληρη την προσωπικότητα του ατόμου, με σκοπό να την προετοιμάσει να δεχτεί την κατάλληλη στιγμή, μέσα από δοκιμασίες μυητικού τύπου, το πνεύμα.
Στις σημερινές κοινωνίες, που δεν είναι παραδοσιακές, σαν εκπαίδευση νοείται η συσσώρευση νοητικών πληροφοριών που σε τίποτα δεν βοηθούν τον άνθρωπο στην εξέλιξη του αλλά αντίθετα τον οδηγούν σε αδιέξοδα ατομικού και ομαδικού τύπου.
Έλεγαν οι αρχαίοι φιλόσοφοι ότι η Γνώση είναι Φως και ότι το Φως νικάει τα Σκοτάδια. 'Ετσι τα σκοτάδια του ζωϊκού εγώ θα μεταμορφωθούν σε λάμψη της Συνείδησης σ' όλους τους πολίτες.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
· Πλάτωνα: Νόμοι
· Πλάτωνα: Πολιτεία
· Πλούταρχου: Περί παίδων αγωγής
· Α.Παπαθανασόπουλου: Ανθρωπιστική παιδεία
· Α.Χουρδάκη: Η Αγωγή στη Μινωική Κρήτη
· Λ.Σπένσε: Ινδιάνοι
· Φ.Σουάρτζ: Μύθοι και παραδόσεις της Αρχαίας Αμερική
Πηγη: nea-acropoli.gr
