Η επιστήμη καθιστούσε δυνατές ολοένα περισσότερες χρήσιμες εφαρμογές που φαίνονταν να κάνουν τη ζωή ευκολότερη και αποδοτικότερη. Η αλχημεία δεν προσείλκυε πλέον τα λαμπρότερα μυαλά και περνούσε όλο και περισσότερο στο περιθώριο παρακμάζοντας. Μόλις τον 19ο αιώνα άρχισε να σημειώνεται μια σημαντική αναγέννηση του αποκρυφισμού σε αντίδραση στις μεταβολές της επιστήμης. Η ανακάλυψη της ραδιενέργειας έδειξε ότι η μεταστοιχείωση που η επιστήμη αρνιόταν τόσο καιρό, τελικά δεν ήταν λανθασμένη κατά βάση. Με κάθε ανακάλυψη της κβαντοφυσικής, η αλχημεία αποκτούσε κάτι από τη χαμένη της αίγλη και άρχισε να θεωρείται τουλάχιστον συζητήσιμη. Η φυσική έχει πλέον αποδείξει ότι όλα είναι δυνατά, ακόμη και η αλχημεία. Τις τελευταίες δεκαετίες, η πρόοδος που έχει σημειωθεί στο πεδίο της κατανόησης έχει οδηγήσει σε μια γενική επαναξιολόγηση της αλχημείας.
Είναι βέβαιο πως η σύγχρονη θέση της αλχημείας και η αποκατάστασή της ως εξαιρετικά περίπλοκης επιστήμης της ψυχής έχει αποδειχθεί πολύ σημαντική και οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στη συμβολή του ψυχολόγου Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ. Δεν υπάρχει τρόπος να εξετάσει κανείς το ζήτημα αυτό σήμερα δίχως να αναγνωρίσει την τεράστια συνεισφορά του Γιουνγκ, ακριβώς όπως δεν μπορεί κάποιος να μιλήσει για τον αποκρυφισμό και να μην αναφέρει την Έλενα Πετρόβνα Μπλαβάτσκυ, ή να μιλήσει για συγκριτική θρησκειολογία χωρίς να αναφερθεί στον Μιρσέ Ελιάντε. Από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι τις αρχές του 20ου, η μελέτη της αλχημείας ήταν περιορισμένη στους αποκρυφιστές και τους ιστορικούς της επιστήμης. Από την πρώτη στιγμή της επιστημονικής του καριέρας, ο Ελβετός ψυχολόγος Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ άρχισε να μελετά την αλχημεία, η οποία δεν του ήταν άγνωστη. Αναφερόμενος στην περίοδο των εσωτερικών του εμπειριών που τροφοδότησαν την έρευνά του επάνω σε αυτό το θέμα, μεταξύ του 1912 και 1919, έγραψε: «Πρώτα απ’ όλα έπρεπε να βρω αποδείξεις για την ιστορική τοποθέτηση των εσωτερικών μου εμπειριών. Έπρεπε δηλαδή να απαντήσω στο ερώτημα, σε ποιο ακριβώς σημείο της ιστορίας εμφανίστηκαν αυτά τα συγκεκριμένα στοιχεία. Αν δεν κατάφερνα να ανακαλύψω τέτοιου είδους στοιχεία, θα μου ήταν αδύνατο να υλοποιήσω τις ιδέες μου. Για το λόγο αυτό η επαφή μου με την αλχημεία ήταν αναπότρεπτη, μια και μου πρόσφερε τις απαραίτητες ιστορικές βάσεις που έλειπαν μέχρι τότε (…)»
Στις αρχές της δεκαετίας 1920, ο Γιουνγκ συνειδητοποίησε ότι πολλά από τα σύμβολα-κλειδιά της αλχημείας εμφανίζονταν στα όνειρα των ασθενών του. Η νευρική κατάρρευση που είχε υποστεί πριν από μερικά χρόνια, τον είχε ήδη κάνει να αντιληφθεί τον μυθικό κόσμο αυτών που αποκαλούσε αρχέτυπα, ισχυρές εικόνες που πηγάζουν από το «συλλογικό ασυνείδητο» και που είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους. Το 1926 ο Γιουνγκ είδε ένα πολύ σημαντικό όνειρο. Αισθάνθηκε να μεταφέρεται πίσω στο χρόνο, στον 17ο αιώνα, και είδε τον εαυτό του ως αλχημιστή αφιερωμένο στο Μεγάλο Έργο. Λίγα χρόνια πριν, ο ίδιος μαζί με άλλους ψυχαναλυτές της εποχής του, είχαν μαγευτεί από το έργο του Χέρμπερτ Ζίλμπερερ που ήταν ένας από τους μαθητές του Φρόιντ. Ο Ζίλμπερερ είχε δημοσιεύσει το 1914 μια εργασία σχετικά με τις ψυχαναλυτικές συνέπειες της αλχημείας. Το έργο αυτό είχε μια πολύ χλιαρή υποδοχή από τον ίδιο τον Φρόιντ και ίσως αυτός να ήταν ο λόγος που ο Ζίλμπερερ τελικά αυτοκτόνησε.
Βασισμένη στη φυσική φιλοσοφία του Μεσαίωνα, η αλχημεία δημιούργησε τη γέφυρα που συνδέει τη γνώση του παρελθόντος με το μέλλον και τη σύγχρονη ψυχολογία του ασυνείδητου. Το 1928, ο διαπρεπής Γερμανός σινολόγος Ρίχαρντ Βίλχελμ, ο οποίος είχε επιστρέψει στην Ευρώπη μετά από πολύμηνη διαμονή στην Κίνα, έστειλε στον Γιουνγκ τη μετάφραση μιας ταοϊστικής αλχημικής εργασίας και του ζήτησε να κάνει κάποια ψυχαναλυτικά σχόλια πάνω στο κείμενο. Το έργο αυτό, που έγινε γνωστό με τον τίτλο «Το Μυστικό του Χρυσού Λουλουδιού», έγινε η αιτία να βυθιστεί ο Γιουνγκ στην καρδιά των αλχημικών ζητημάτων. Η εργασία αυτή του αποκάλυψε τη βαθιά σχέση μεταξύ δυτικής και ανατολικής αλχημείας, που ασχολούνται κατά κύριο λόγο με το συμβολικό μετασχηματισμό της ανθρώπινης ψυχής. Το Χρυσό Λουλούδι της Αθανασίας των Ταοϊστών δεν διαφέρει και πολύ από την αναζήτηση της Φιλοσοφικής Λίθου, που αποτελεί το βασικότερο από τα ζητήματα της δυτικής αλχημείας.
Ο Γιουνγκ δεν ανακάλυψε λοιπόν μόνο τη σύνδεση της σύγχρονης ψυχολογίας με την αλχημεία, ανακάλυψε επίσης και τις σχέσεις που υπάρχουν ανάμεσα στις παραδόσεις Δύσης και Ταοϊσμού. Η συσχέτιση αυτή έγινε περισσότερο μέσα από τις αρχετυπικές μορφές και όχι τόσο μέσα από τα ιστορικά στοιχεία. Ο ίδιος ο Ρίχαρντ Βίλχελμ είχε δηλώσει: «Η κινεζική σοφία και ο δρ. Γιουνγκ έχουν κατέλθει από διαφορετικούς δρόμους στα βάθη της συλλογικής ανθρώπινης ψυχής, και ανακάλυψαν πραγματικότητες που είναι τόσο όμοιες μεταξύ τους επειδή τις συνδέει η αλήθεια. Αυτό αποδεικνύει ότι μπορεί κάποιος να φθάσει στην αλήθεια από οποιοδήποτε σημείο, με την προϋπόθεση πως θα έχει τη δύναμη να σκάψει πολύ βαθιά για να την κατακτήσει. Η συμφωνία των απόψεων του Ελβετού ψυχολόγου με την κινέζικη σοφία αποδεικνύει ότι είναι και οι δύο σωστές επειδή βρίσκονται και οι δυο κοντά στην αλήθεια (…)»
Η ψυχολογία έχει αποδείξει ότι οι αντιθέσεις που γεννιούνται από τις αγωνίες της ψυχικής αναγέννησης πολεμούν μέχρι θανάτου η μία την άλλη μέσα στο αλχημιστικό δοχείο του πνευματικού μετασχηματισμού, και ενώνονται τελικά σε μια ακατάλυτη κατάσταση εναρμόνισης των αντιθέτων. Έτσι, η σεληνιακή βασίλισσα και ο ηλιακός βασιλιάς, που αντιπροσωπεύονται στην Κίνα με τα σύμβολα του γιν και του γιανγκ, ενυπάρχουν μέσα σε κάθε ύπαρξη εκπροσωπώντας την υπόσχεση της Φιλοσοφικής Λίθου ή του Χρυσού Λουλουδιού. Η σχέση αυτή που υπάρχει ανάμεσα στη δυτική και ανατολική παράδοση φάνηκε στον Γιουνγκ ότι ήταν βασισμένη πάνω σε παγκόσμιες αρχές που εμφανίζονται εξίσου στην αλχημεία, στην κινέζικη φιλοσοφία και στη σύγχρονη ψυχολογία. Με αυτόν τον τρόπο ο Γιουνγκ ανακάλυψε μια υπόγεια σύνδεση ανάμεσα στην ψυχή των δυτικών και των ανατολικών λαών. Ο ίδιος είχε δηλώσει για το ζήτημα αυτό: «Ο πραγματικός λόγος των ερμηνευτικών μου σχολίων ήταν η προσπάθεια να κτίσω μια γέφυρα ψυχολογικής κατανόησης ανάμεσα στο δυτικό και τον ανατολικό κόσμο (…)»
Το 1935, μετά από πολλά χρόνια μελέτης και εσωτερικών μετασχηματισμών, ο Γιουνγκ παρουσίασε για πρώτη φορά στην κόσμο τα συμπεράσματα των ερευνών του. Η παρουσίαση αυτή έγινε στη βίλα «Έρανος» στην Ασκόνα. Στην ομιλία του με τίτλο «Dream Symbols and the Individuation Process» (Τα Σύμβολα των Ονείρων και η Διαδικασία της Εξατομίκευσης), ο Γιουνγκ παρουσίασε τους αλχημικούς συμβολισμούς στα όνειρα κάποιων συγχρόνων του, υποστηρίζοντας ότι η αλχημεία συνεχίζει να υπάρχει στη σύγχρονη σκέψη όπως ακριβώς υπήρχε στην αρχαία Αλεξάνδρεια ή στο Μεσαίωνα. Ένα χρόνο αργότερα, στον ίδιο χώρο, παρουσίασε την εργασία του «The idea of Redemptionin Alchemy» (Η Ιδέα της Λύτρωσης στην Αλχημεία). Το κοινό τον άκουγε μαγεμένο, και ήταν πια η στιγμή που η ερμητική σιωπή έσπασε και η γνώση της αλχημείας άρχισε να κερδίζει ολοένα και περισσότερους πιστούς. Οι μελέτες και οι διαλέξεις του για τον αλχημικό συμβολισμό συγκεντρώθηκαν στο βιβλίο του «Psychology and Alchemy» (Ψυχολογία και Αλχημεία). Το βιβλίο, με πλούσια εικονογράφηση από πολυάριθμες αδημοσίευτες ως τότε αλχημικές εικόνες, εκδόθηκε το 1944 και από τότε παραμένει σε κυκλοφορία. Η επίδρασή του ήταν σημαντική και παρουσίασε την αλχημεία ως αντικείμενο άξιο μελέτης σε βάθος.
Ο Γιουνγκ απέδειξε ότι το σύνολο των αλχημικών έργων παρουσιάζει μια εκπληκτική συνέπεια και πολυπλοκότητα ιδεών και εικόνων, παρά τη φαινομενικά αινιγματική και συχνά αντιφατική τους γλώσσα. Αυτό, υποστηρίζει, δεν μπορεί να είναι τυχαίο. «Ένας συμβολισμός τόσο πλούσιος όπως της αλχημείας οφείλει πάντα την ύπαρξή του σε κάποια επαρκή αιτία και ποτέ σε απλή παραξενιά ή παιχνίδι της φαντασίας». Οι αλχημιστές, όπως συνειδητοποίησε, ούτε τον εαυτό τους εξαπατούσαν ούτε απλώς διασκέδαζαν αλλά ερευνούσαν κάτι που είχε τεράστια σημασία. Η σημαντικότερη ίσως από όλες τις μελέτες του ήταν το «Paracelsusa Spiritual Phenomenon» (Ο Παράκελσος σαν ένα Πνευματικό Φαινόμενο).
Συνεχίζεται...
Συγγραφέας: Μιχαήλ Γρηγορίου
Πηγή: theosophicalsociety.gr
