Wednesday 11 March 2015

PΗΤΟΡΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΛΟΓΟΣ (Α ΜΕΡΟΣ)


Ο Κανόνας των δέκα Αττικών ρητόρων

Οι Αλεξανδρινοί φιλόλογοι σχημάτισαν έναν κατάλογο δέκα σημαντικών ρητόρων που διακρίθηκαν στην Αθήνα από τον 5ο ως τον 4ο π.Χ. αι. Τον κατάλογο αυτό, που ονομάστηκε «Κανόνας των δέκα Αττικών ρητόρων», διέσωσε ο Καικίλιος από την Καλή Ακτή της Σικελίας στο βιβλίο του Περί του Χαρακτήρος των δέκα ρητόρων.

Οι ρήτορες αυτοί ήταν:

Αισχίνης, Ανδοκίδης, Αντιφών, Δείναρχος, Δημοσθένης

Ισαίος, Ισοκράτης, Λυσίας, Λυκούργος, Υπερείδης

Εκτός από δυο (Ισαίος και Δείναρχος) ήταν όλοι Αθηναίοι.


Φυσική ρητορεία

H εκφώνηση λόγου, η αγόρευση σε ακροατήριο με ευφράδεια, η φυσική ευγλωττία και δομή (οργάνωση), θεωρούνταν ανέκαθεν χάρισμα εξαιρετικό που προκαλούσε το θαυμασμό. Ήδη στην ομηρική ποίηση οι αγορεύσεις των ηρώων καταλαμβάνουν μεγάλο χώρο (π.χ. ο ρήτορας Νέστωρ και οι λόγοι για να πειστεί ο Αχιλλέας να επιστρέψει στη μάχη, στο I της Iλιάδας) και είναι φανερή η προσπάθεια των αρχηγών και, γενικότερα, των ομιλητών να πείσουν με το λόγο τους. Αλλά και στους ιστορικούς χρόνους τα άτομα τα προικισμένα από τη φύση με το χάρισμα της ευφράδειας (όπως στην Αθήνα, για παράδειγμα, ο Σόλων, ο Κλεισθένης, ο Θεμιστοκλής, ο Αριστείδης και κυρίως ο Περικλής) διακρίνονταν και επαινούνταν από τους συμπολίτες τους. Σε όλες όμως αυτές τις περιπτώσεις οι αγορεύσεις, οι λόγοι, είναι προϊόντα φυσικής ρητορείας, φυσικό χάρισμα λίγων προνομιούχων.


Έντεχνη ρητορεία – Ρητορική

H ρητορική είναι η έντεχνη ρητορεία, η τέχνη του λόγου. Aναπτύχθηκε παράλληλα με την οργάνωση της κοινωνίας, συνυφασμένη με την πολιτική ελευθερία και τη δημοκρατία. Mε δεδομένο ότι η ρητορική δεινότητα μπορεί να αποκτηθεί με τη σπουδή και τη μελέτη, η τέχνη της ρητορικής είχε ακριβώς σκοπό να διδάξει, σε όσους δε διέθεταν έμφυτη ευγλωττία, τα μέσα με τα οποία ο λόγος τους θα μπορούσε να γίνει πιο τεχνικός και κατάλληλος να τέρψει και να πείσει τους ακροατές.

Ο Ισοκράτης ήταν ένας από τους δέκα ρήτορες του αλεξανδρινού «Κανόνος» και από τους σπουδαιότερους ρητοδιδάσκαλους της κλασικής αρχαιότητας, που θεωρείται συγχρόνως ένας από τους παράγοντες που διαμόρφωσαν την πολιτική κατάσταση του καιρού του.

 Oι αρχές

H έντεχνη ρητορεία εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο χώρο της Ευρώπης, στη Σικελία (Συρακούσες), γιατί εκεί διαμορφώθηκαν οι κατάλληλες κοινωνικές συνθήκες ανάπτυξής της, το κλίμα δηλαδή εκείνο που απαιτούσε προετοιμασμένο, καλά οργανωμένο και πειστικό λόγο. Oι συχνές πολιτικές μεταβολές, οι διώξεις αντιφρονούντων, οι διεκδικήσεις παρείχαν πρόσφορο έδαφος στη λειτουργία δικαστηρίων, στα οποία κατέφευγαν οι πολίτες, ιδιαίτερα μετά την κατάλυση της τυραννίας, διεκδικώντας το δίκιο τους. H υπεράσπιση όμως των υποθέσεών τους απαιτούσε ικανότητα στη χρήση του λόγου, την οποία συνήθως δε διέθεταν και αναγκάζονταν να προσφεύγουν στις συμβουλές των έμπειρων αγορητών, των ρητόρων. O πρώτος που συνέταξε για τις δίκες αυτές λόγους και κανόνες ρητορικής ήταν ο Kόραξ ο Συρακούσιος. Στον πρώτο αυτό διδάσκαλο, που εισέπραττε δίδακτρα για τα μαθήματά του και είχε πολλούς μαθητές (πιο γνωστός ο Tισίας, στον οποίο αποδίδεται και το πρώτο εγχειρίδιο ρητορικής τέχνης), ανήκει και ο ορισμός της ρητορικής τέχνης: «πειθοῦς δημιουργός».

 H ανάπτυξη

H ρητορική, όπως και όλα τα είδη του έντεχνου λόγου, καλλιεργήθηκε από τα μέσα του 5ου αι. π.X. και τελειοποιήθηκε στην Αθήνα, η οποία, ιδιαίτερα από τον Πελοποννησιακό πόλεμο και μετά, με την όλη πνευματική της ανάπτυξη και κοινωνική οργάνωση παρείχε το πλέον ευνοϊκό έδαφος για την εξέλιξη του είδους: η δημοκρατική λειτουργία, με την Εκκλησία του Δήμου, τη Bουλή των Πεντακοσίων, τις αθρόες δίκες, τις πολλές δημόσιες συγκεντρώσεις και εορτές, έδινε σε κάθε πολίτη τη δυνατότητα να πάρει το λόγο και η πειστική αγόρευση εξασφάλιζε δύναμη και δόξα. Διάφοροι ειδικοί, γνώστες των νόμων και ικανοί στη ρητορική, ανέλαβαν να διδάξουν την ικανότητα της πειθούς στους πολιτικούς, που προσπαθούσαν να πάρουν με το μέρος τους το λαό και δε διέθεταν τη φυσική ευγλωττία, (ρητοροδιδάσκαλοι) και στους αντίδικους, που υποστήριζαν τον εαυτό τους στα δικαστήρια (λογογράφοι). Oι σοφιστές ήταν εκείνοι που καλλιέργησαν και προώθησαν την τέχνη του λόγου, με πρώτο διδάσκαλο και ιδρυτή σχολής ρητορικής στην Αθήνα το Γοργία το Λεοντίνο, μαθητή του Tισία, ο οποίος γοήτευε όλους με την ευφράδειά του.

Έτσι, λοιπόν, στο πλαίσιο συγκεκριμένων συνθηκών και αναγκών αναπτύχθηκε μια πραγματική τέχνη, η τέχνη του λόγου.

Πηγή: lifehub.gr

Κοινωνικά Δίκτυα

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...