Είναι πολλά αυτά που έχουν γραφτεί για την Καμπάλλα και το Καμπαλλιστικό Δέντρο της Ζωής και περισσότερα ακόμη θα γραφτούν. Μαζί της έχουν ασχοληθεί σοβαροί μελετητές και, ευτυχώς, την έχουν αντιμετωπίσει με το σεβασμό και την τιμή που της ταιριάζει, παρά τις όποιες μικροδιαφωνίες τους στην ερμηνεία.
Πράγματι, το Οτζ Χιϊμ είναι “ανοιχτό” σε πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις που κάλλιστα μπορούν να είναι όλες σωστές, καθώς αποτελούν θέαση από διαφορετικές οπτικές γωνίες που δεν αλλοιώνουν το θέαμα: από όποια πλευρά δει κανείς το βουνό, βουνό παραμένει, απλά η αλλαγή οπτικής γωνίας παρουσιάζει σημεία που κάποιος άλλος δεν θα έβλεπε. Κανείς δεν είναι σοφότερος επειδή βλέπει κάτι διαφορετικό ούτε κι εκείνο που βλέπει είναι σημαντικότερο από αυτό που βλέπει κάποιος άλλος. Γιατί στο σημείο αναφοράς που βρισκόμαστε δεν μπορούμε να δούμε τα πάντα αλλά πάντοτε το οπτικό μας πεδίο θα παραμένει περιορισμένο.
Θα προσπαθήσω, λοιπόν να παρουσιάσω κάποιες επιπλέον οπτικές γωνίες, χωρίς να αξιώνω από κανέναν να τις αποδεχτεί δογματικά ως μια επιπλέον αποκάλυψη της αλήθειας αλλά να τις θέσει υπόψιν του και να διαλογιστεί ότι η Αλήθεια δεν μεταβάλλεται. Η αλήθεια όμως αλλάζει ανάλογα με το σημείο που βρίσκεται κανείς.
Η Αλήθεια είναι εκεί που οι Καμπαλλιστές μιλούν για τα πέπλα του Απόλυτου. Η Αλήθεια ονομάστηκε με διάφορους τρόπους: άλλοι την είπαν Θεό γενικά, άλλοι Πατέρα – Θεό, Απόλυτο, Ανεκδήλωτο, Αρνητική Ύπαρξη και άλλοι ακόμη πιο αόριστα “ανώτερη δύναμη”. Η ποικιλία των ονομάτων και επιθέτων υποδηλώνει το γεγονός ότι η ολότητα του Θεού παραμένει ακατανόητη από την ανθρώπινη διάνοια. Αυτή η γνώση – παραδοχή είναι πανάρχαιη. Οι αρχαίοι λαοί είχαν συνειδητοποιήσει πως, πίσω από εκείνον που ονόμαζαν πατέρα – Θεό βρισκόταν “κάτι”, στο οποίο ο κεντρικός τους Θεός παρέμενε υπόλογος. Πιθανώς ένας ακόμη ανώτερος Θεός, ακατάληπτος ακόμη και από τον ύψιστο Θεό τους, πόσο μάλλον από τους ίδιους. Για αυτό τον αναφέρουν ή τον υπονοούν αλλά δεν ασχολούνται μαζί του, δεν προσπαθούν να τον ερμηνεύσουν γιατί μια τέτοια ερμηνεία θα ήταν αυθαίρετη. Η Καμπαλλιστική προσέγγιση δεν ξεφεύγει από αυτό. Παραδέχεται την άγνοιά της και μιλάει για τρία πέπλα τα οποία δίνουν μια νύξη για ΤΟ θεό αλλά στην ουσία, όπως όλα τα πέπλα, τον αποκρύπτουν. Τα πέπλα αυτά είναι η Αρνητικότητα, το Απεριόριστο και το Απεριόριστο Φως. Η Αρνητικότητα υποδηλώνει τη μη εκδήλωση, η οποία όμως δεν συνιστά και μη ύπαρξη. Στην ουσία είναι η πραγματική ύπαρξη, η αυθύπαρκτη, η οποία δεν υπόκειται στο Νόμο αιτίας – αποτελέσματος αλλά μόνη της αποτελεί αιτία κι αποτέλεσμα. Μπορεί να μην έχει εκδηλωθεί αλλά αυτο δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει, αντίθετα με ότι συμβαίνει στον κόσμο της Μορφής, ο οποίος ξεπηδά από αυτή τη μη – μορφή, τη μη ύπαρξη. Το Απεριόριστο είναι αυτό που λέει το όνομά του το ίδιο: εκείνο που δεν περιορίζεται, διότι η Μορφή είναι περιοριστική και Αυτό στερείται μορφής άρα και οποιουδήποτε περιορισμού. Το Απεριόριστο Φως είναι ένα Μέγα Μυστήριο και η πλήρης του έννοια δεν αποκαλύπτεται. Η υλική του αντανάκλαση στον κόσμο της μορφής είναι το υλικό φως αλλά το απεριόριστο φως δεν είναι το υλικό φως. Πάντως από την ουσία της Αρνητικότητας είναι ό,τι πιο “κοντά” στο μορφικό πεδίο αν και τόσο μακριά από αυτό. Τα τρία αυτά συμβολικά πέπλα δεν ξεχωρίζουν και δεν διακρίνονται το ένα από το άλλο. Σαν Πατέρας, Υιός και Άγιο Πνεύμα είναι “Τριάδα ομοούσιος και αχώριστος” και ο ανώτατος μυημένος αυτού του ηλιακού συστήματος ακόμη (αλλά και άλλοι μεγαλύτεροι από αυτόν) δεν μπορεί να εισχωρήσει στα μυστικά τους. Κλίνω το γόνυ μπρος στο μεγάλο μυστήριο του Απόλυτου κι εγώ, όπως όλοι εσείς, σαν προσκυνητής πραγματοποιώ το προσκύνημα της επιστροφής σε αυτό που υπήρξε και θα υπάρχει ως μήτρα των πάντων. Διότι το Ανεκδήλωτο επιθύμησε κι επιθυμεί να εκδηλωθεί και η εκδήλωσή Του αρχικά διέπεται από τις Τριάδες και όσο η εκδήλωση εισέρχεται ολοένα και περισσότερο στον κόσμο της μορφής που Αυτό δημιούργησε, συνεχίζεται ως 7άδες, 9άδες, 12άδες, 24άδες και πιο πολύπλοκα ακόμη σε 40άδες, 500άδες και σε σχηματισμούς των 900, 1200 και ούτως συνεχίζεται. Τους σχηματισμούς αυτούς, με τη μορφή που προσλαμβάνουν, τους διέπει η Ζωή και αυτός είναι ο λόγος που θα δείτε τους αριθμούς αυτούς να επαναλαμβάνονται στερεότυπα. Όμως όλοι, σε τελική ανάλυση, αποτελούν τη Μονάδα, την Ενάδα που ο πλέον υπερβατικός Νους μπορεί αόριστα να συλλάβει και που η ανθρωπότητα ονόμασε Θεό και τον έβαλε να κατοικεί στους Ουρανούς δίνοντας κάθε φορά στη λέξη αυτή και διαφορετικό προσδιορισμό: έτσι για τους πρωτόγονους ανθρώπους η λέξη ουρανός ήταν κυριολεκτική αλλά πίσω από αυτή κρυβόταν η αλήθεια πως η θεότητα “κατοικούσε” (αναπόφευκτη η χρήση λέξεων που αναφέρονται) σε επίπεδα υπεράνω του φυσικού. Έτσι, Αυτή “κατοικούσε” στο Νοητικό πεδίο, στο Βουδδικό, στο Ατμικό, όπως ονομάστηκαν αργότερα αυτά τα “πεδία” αλλά στην ουσία το Απόλυτο “βρίσκεται” τόσο μέσα στην εκδήλωση όσο και εκτός αυτής- και το Δέντρο της Ζωής των Καββαλιστών μας το δείχνει αυτό στο συνοπτικό του σχήμα.
Γιατί ονομάστηκε “δέντρο” και γιατί επιλέχθηκε ένα τέτοιο σχήμα; Συνηθίζω να λέω πως όποιος έχει απορίες σχετικά με τη Δημιουργία, την Εκδήλωση, δεν έχει παρά να κοιτάξει ένα Δέντρο κι έναν άνθρωπο κι αν είναι πραγματικά εμπνευσμένος θα παρατηρήσει πως το ένα είναι το άλλο καθώς με τρόπο μυστήριο αλλά μεγαλειώδη συνοψίζουν το Έργο της Αρνητικής Ύπαρξης. Για αυτό το λόγο το σχήμα αυτό περιγράφεται ως δέντρο και για αυτό από νωρίς το δέντρο αυτό “τοποθετήθηκε” πάνω στον άνθρωπο. Στο σχήμα αυτό μπορεί κανείς, αναλόγως από ποιά πλευρά θα το δει, να “τοποθετήσει” τους Λόγους πάνω στα Σεφιρώθ. Το Κέτερ, για το βαθμό γνώσης σας, θα μπορούσε να είναι εκείνο που οι μοντέρνοι εσωτεριστές αποκαλούν “Γαλαξιακό Λόγο”. Με μια τέτοια σκέψη το Τίφερετ θα αντιπροσώπευε για εσάς τον Ηλιακό Λόγο και το Μαλκούτ τον Πλανητικό αλλά ας μην ξεχνάτε δύο πράγματα:
όσο η Γνώση σας επεκτείνεται θα βρίσκετε “νέους” Λόγους μπροστά σας και η τοποθέτησή τους στο Δέντρο θα μετατοπίζεται.
Πάντα με κάθε νέο Λόγο που θα “βρίσκετε” θα θυμάστε πως πίσω από αυτούς, οσοδήποτε “απέραντοι” και μυστηριώδεις και αν είναι, θα υπάρχουν τα πέπλα του Ανεκδήλωτου και αυτό θα προσαρμόζει τη σκέψη σας.
Με αυτά που λέω θέλω απλά να καταδείξω αυτό που υποψιάζεστε. Ότι η Δημιουργία είναι αχανής και δεν μπορεί να αποκαλυφθεί μπροστά σας σε ολόκληρο το Μεγαλείο της ούτε και με ολόκληρο το πλήθος των μορφών της. Διακατέχεται από Ζωή, όμως και αυτός είναι ένας από τους Μεγάλους Κανόνες.
Ένα άλλο σημείο που πρέπει να θίξω, συμπληρωματικό προς τα παραπάνω, είναι το γεγονός ότι για τη δική μας εξέλιξη και, αν μπορώ να το πω έτσι, για το δικό μας πεδίο ύπαρξης, η δυαδικότητα της Εκδήλωσης είναι ένας ακόμη Μεγάλος Κανόνας αλλά ας μην είστε σίγουροι πως αυτό ισχύει παντού. Το Δέντρο το απεικονίζει αυτό στις δυο του πλευρικές στήλες αλλά, ας το προσέξετε αυτό, δεν απεικονίζει τη μορφική δυαδικότητα, με άλλα λόγια δεν αναφέρεται στο αρσενικό και θηλυκό φύλο αλλά στις δύο ποιότητες, τη θετική και την αρνητική, όπως έχουν ονομαστεί στο σύστημά μας. Ας μην ξεχάσετε όμως ότι υπάρχει και η μεσαία στήλη, η Ευθεία Οδός, η Ατραπός της Αρμονίας και Ισορροπίας, στην οποία όλες οι ποιότητες συγκλίνουν, συχνά μέσω σύγκρουσης των επιμέρους ποιοτήτων. Για αυτό το λόγο η 4η Ακτίνα έχει έναν ισχυρό ρυθμιστικό ρόλο, σε συνεργασία με την εκπορεύουσα αυτή 2η Ακτίνα της Αγάπης. Στη μεσαία αυτή στήλη θα μπορούσαμε να αποδώσουμε την 1η Ακτίνα στο Κέτερ, τη Θέληση του Πατρός. Τη 2η Ακτίνα θα μπορούσαμε να την αποδώσουμε στο Τίφερετ, την Ομορφιά του Υιού και την 3η Ακτίνα της Ενεργού Νοημοσύνης – Δράσης θα την αποδώσουμε στο Γεσόντ, το Θεμέλιο της Βασιλείας.
Παρατηρείτε ότι το Δέντρο αποτελείται από 10 σφαίρες που ενώνονται μεταξύ τους με γραμμές-ατραπούς. Για την ακρίβεια υπάρχει μια ακόμη σφαίρα που δεν απεικονίζεται. Ονομάστηκε Νταατ και βρίσκεται ανάμεσα στη δεύτερη και τρίτη σφαίρα, τη Χοχμάχ και τη Μπινάχ αντίστοιχα, επομένως βρίσκεται ανάμεσα στη θετική και αρνητική στήλη, στο αρχετυπικό Αρσενικό και στο αρχετυπικό Θηλυκό και ουσιαστικά αποτελεί σφαίρα της μεσαίας στήλης μεταξύ του Θεού Πατρός και του θεϊκού Υιού. Στο Δέντρο νοούνται επίσης δύο “χάσματα”, δυο βάραθρα αλλά στην ουσία είναι τρία και όχι δύο. Αλλά για αυτά θα μιλήσουμε αργότερα. Εδώ μένει μόνο να πούμε ότι η σφαίρα αυτή βρίσκεται στις παρυφές του ενός βάραθρου. Συνυπολογίζοντάς την έχουμε 11 σφαίρες στο Δέντρο αλλά η 12άδα συμπληρώνεται αν υπολογίσουμε πως τα τρία πέπλα αποτελούν μια σφαίρα ακόμη.
Τι είναι το Δέντρο της Ζωής; Μια συμβολική απεικόνιστη της Δημιουργίας θα μπορούσε να πει κανείς αλλά, ενώ είναι και αυτό, είναι κάτι παραπάνω από αυτό, καθώς σε αυτό απεικονίζεται σε γενικές αλλά ουσιαστικές γραμμές και ο τρόπος δημιουργίας και ο τρόπος λειτουργίας της Ύπαρξης στο βαθμό που μπορεί να αναπαραχθεί από τον εγκέφαλο αλλά και σε πολύ ανώτερα από αυτόν επίπεδα. Έτσι, στην ουσία, στο Δέντρο συνοψίζονται φιλοσοφία, επιστήμη, γνώση, μαγεία και άλλες λέξεις-σκέψεις που χρησιμοποιούνται από τους ανθρώπους και οι αντιστοιχίες του είναι πολλές σε θεωρητικό αλλά και σε πρακτικό επίπεδο-το οποίο δεν θα μας απασχολήσει.
Οι δέκα (και πριν λίγο είπαμε δώδεκα) σφαίρες δεν είναι παρά εκπορεύσεις του Θεού, με άλλα λόγια ποιότητες θεϊκές και για αυτό αντιστοιχήθηκαν σε αυτές τα Ιερά Ονόματα του Θεού, οι εκδηλώσεις του και μαζί με αυτά αντιστοχήθηκαν οι Αρχάγγελοι, τα Αρχαγγελικά Τάγματα και δόθηκαν και πολλές άλλες αντιστοιχίες που συχνά θα παρατηρήσετε πως διαφέρουν σε λεπτομέρειες ανάμεσα στις διάφορες σχολές. Ας θυμάστε όμως ότι σε επίπεδα ανώτερα οι σφαίρες αυτές είναι Μία, όπως ένας είναι ο Θεός και μία είναι η Ζωή που στην ουσία είναι το ίδιο πράγμα.