Tuesday 29 July 2014

Δαίδαλος


Ο Δαίδαλος είναι ένας από τους σημαντικότερους ήρωες της Αττικής. Γιος του Μητίονα και της Ιφινόης, ήταν ίσως ο καλύτερος και πιο ξακουστός τεχνίτης του αρχαίου κόσμου. Είχε θαυμαστές ικανότητες στην αρχιτεκτονική, στη γλυπτική, αλλά ήταν και πολύ μεγάλος εφευρέτης. Κατά μία εκδοχή, αυτές τις θαυμαστές τέχνες τις έμαθε από την ίδια την Αθηνά, και κατά άλλη, από τον μεγαλύτερο τεχνίτη και εφευρέτη, τον Ήφαιστο, ο οποίος, όπως λέγεται, ήταν μακρινός πρόγονός του. 


Ο Δαίδαλος ήταν ο πρώτος που φιλοτέχνησε αγάλματα θεών, αλλά συνάμα επινόησε και πολλά εργαλεία και μηχανήματα που σχετίζονται με αυτές τις τέχνες, όπως το τσεκούρι, το νήμα της στάθμης, το τρυπάνι. Ανέπτυξε την τέχνη της αγαλματοποιίας σε τέτοιο βαθμό, που όσοι έβλεπαν τα έργα του νόμιζαν πως αυτά μπορούσαν να δουν και ότι θα έπρεπε να τα δέσουν, γιατί θα μπορούσαν ακόμα και να κινηθούν. Εξάλλου, ήταν ο πρώτος που έβαλε μάτια στα αγάλματα και χώρισε τα χέρια και τα πόδια από το σώμα, τα οποία, μέχρι τότε, ήταν κολλημένα πάνω σε αυτό. Λέγεται μάλιστα ότι κάποια νύχτα ο Ηρακλής αποκεφάλισε ένα από τα αγάλματα του Δαίδαλου στην Κόρινθο, νομίζοντας ότι είχε να κάνει με έναν πραγματικό εχθρό. 


Στο Δαίδαλο αποδίδεται επίσης η εφεύρεση των ιαματικών λουτρών, της τεχνητής λίμνης, του πανιού που χρησιμοποιείται στη ναυσιπλοΐα, καθώς και ένα είδος σάουνας. Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι επρόκειτο για μια σπηλιά με φωτιές, στην οποία όσοι έμπαιναν, χωρίς βέβαια να καίγονται, αισθάνονταν πολύ όμορφα και θεραπεύονταν από διάφορες ασθένειες. 


Ο Δαίδαλος είχε έναν ανιψιό από την αδελφή του την Πέρδικα, τον Τάλο, ο οποίος μαθήτευε κοντά του. Ο Τάλως ήταν και αυτός πολύ έξυπνος και εφευρετικός, πολυτάλαντος, και παρά το νεαρό της ηλικίας του, πολλές φορές, κατάφερνε να ξεπεράσει το δάσκαλό του. Ο Τάλως, παιδί ακόμα, κατασκεύασε τον κεραμικό τροχό κι επινόησε το διαβήτη και τον τόρνο. Επίσης επινόησε το πριόνι, παρατηρώντας τα δόντια ενός φιδιού. Ο Δαίδαλος κυριεύτηκε από μεγάλη ζήλια για τον πολυτάλαντο ανιψιό του και, μια μέρα, προφασιζόμενος ότι θα του έδειχνε την πόλη της Αθήνας, τον πέταξε από την Ακρόπολη. Την ώρα που τον έθαβε, κάποιοι περαστικοί τον είδαν και όταν τον ρώτησαν τι κάνει, τους είπε ότι είχε σκοτώσει ένα μεγάλο φίδι, το οποίο έθαβε εκείνη τη στιγμή. Γρήγορα όμως τον ανακάλυψαν και τον καταδίκασαν σε εξορία. 


Ο Δαίδαλος αρχικά πήγε σ’ ένα δήμο κοντά στην Αττική, οι κάτοικοι του οποίου ονομάστηκαν αργότερα Δαιδαλίδες, από το όνομά του. Κατά μία άλλη εκδοχή, το όνομα Δαίδαλος και Δαιδαλίδες προέρχεται από τα δαίδαλα, τα ξυλόγλυπτα που έφτιαχναν στην Κρήτη. Σύμφωνα, λοιπόν, με αυτήν την εκδοχή, οι Δαιδαλίδες δεν ήταν απόγονοι του Δαίδαλου αλλά ξυλογλύπτες, και αργότερα, με την εξέλιξη αυτής της τέχνης, μαρμαρογλύπτες και αγαλματοποιοί. 


Από τους Δαιδαλίδες λέγεται ότι καταγόταν και ο Σωκράτης με τον πατέρα του, ως λιθοξόοι και αγαλματοποιοί. 


Αργότερα ο Δαίδαλος, μη μπορώντας να μείνει άλλο στην Αττική, κατέφυγε στην Κρήτη, στο παλάτι του βασιλιά Μίνωα. Η φήμη του, ως μεγάλου καλλιτέχνη και εφευρέτη, είχε φτάσει στην Κρήτη πολύ πριν απ’ αυτόν. Έτσι, ο Μίνωας τον δέχτηκε με τιμές και πολύ σύντομα έγιναν φίλοι. 


Ο Δαίδαλος έζησε στην Κρήτη πολύ καιρό, φτιάχνοντας πολυτελή ανάκτορα, διακοσμημένα με αγάλματα, βωμούς, λουτρά, θέατρα, που όμοιά τους δεν υπήρχαν. Αξιοσημείωτη είναι και η κατασκευή του λαβυρίνθου, όπου ήταν φυλακισμένος ο τερατόμορφος Μινώταυρος. Ο λαβύρινθος είχε 1300 δωμάτια, αποθήκες και αυλές. 


Λέγεται επίσης ότι, εκτός από την Κρήτη, ο Δαίδαλος έζησε στη Σικελία και στην Αίγυπτο. Όπου πήγαινε, τα έργα του ήταν θαυμαστά και πολλές φορές τον τιμούσαν ακόμα και σαν θεό. Λέγεται ακόμα ότι στην Αίγυπτο έφτιαξε τα προπύλαια της Μέμφιδας, αλλά και έναν πολύ μεγάλο λαβύρινθο, πριν από αυτόν της Κρήτης. 


Ένα περιστατικό που συνδέει το Δαίδαλο με το λαβύρινθο και το μίτο, χάρη στον οποίο σώθηκε ο Θησέας, και συγχρόνως δηλώνει τις εξαιρετικές ικανότητές του είναι το παρακάτω. Σύμφωνα με κάποια εκδοχή του μύθου, ο Δαίδαλος, έχοντας βοηθήσει το Θησέα να βγει από το λαβύρινθο χάρη στο μίτο και απαλλάσσοντας έτσι την Αθήνα από το σκληρό φόρο που πλήρωνε στην Κρήτη, έφυγε από εκεί κυνηγημένος από το Μίνωα. Ο τελευταίος, προκειμένου να τον βρει, σκέφτηκε ένα τέχνασμα – γρίφο, που μόνο ο Δαίδαλος θα μπορούσε να το λύσει. 


Καθώς τον αναζητούσε, είχε μαζί του ένα σαλιγκάρι (το οποίο έχει παρόμοιο συμβολισμό με το λαβύρινθο) και μια κλωστή (μίτος) και ζητούσε να βρει εκείνον που θα μπορούσε να περάσει την κλωστή μέσα από το σαλιγκάρι, προσφέροντας ένα μεγάλο χρηματικό ποσό ως έπαθλο. Πουθενά δεν μπόρεσε να βρει τον κατάλληλο άνθρωπο. Έτσι, κάποια στιγμή έφτασε στη Σικελία. Όταν το έδειξε στον εκεί βασιλιά, τον Κόκκαλο, στον οποίο είχε καταφύγει ο Δαίδαλος, και ήδη είχε κάνει πολλά πράγματα γι’ αυτόν, ο βασιλιάς σκέφτηκε ότι είχε τον κατάλληλο άνθρωπο για να λύσει το γρίφο. Πράγματι ο Δαίδαλος κατάφερε να περάσει την κλωστή μέσα από το σαλιγκάρι (όπως είχε καταφέρει να οδηγήσει το Θησέα  με τη βοήθεια του μίτου έξω από το λαβύρινθο), με τον εξής τρόπο: Τρύπησε το σαλιγκάρι στη μία άκρη. Έδεσε την κλωστή σε ένα μυρμήγκι και το άφησε να μπει μέσα σ’ αυτό. Το μυρμήγκι, μη έχοντας άλλη έξοδο, βγήκε από την άλλη άκρη μαζί με την κλωστή. Ο βασιλιάς χαρούμενος επέστρεψε στο Μίνωα, δείχνοντάς του το σαλιγκάρι και την κλωστή. Έτσι ο Μίνωας κατάλαβε ότι ο Δαίδαλος βρισκόταν εκεί, αν και τελικά δεν κατάφερε να τον πιάσει. 


Ο μύθος σχετικά με το Δαίδαλο υποδηλώνει μια τεχνολογική πρόοδο και πολιτιστική ανάπτυξη, παράλληλη της ανάπτυξης του μινωικού πολιτισμού, καθώς και το πέρασμα πολλών στοιχείων από αυτόν τον πολιτισμό στην ηπειρωτική Ελλάδα. Ανάλογη είναι και η σχέση του Δαίδαλου με τη Σικελία και την Αίγυπτο, όσο αφορά τεχνολογικά και πολιτιστικά επιτεύγματα που βρέθηκαν στις παραπάνω περιοχές και στον ελλαδικό χώρο. 


Εξετάζοντας ακόμα και το γενεαλογικό δέντρο του Δαίδαλου, βλέπουμε κάποιες παραλλαγές και προσαρμογές σε διάφορες περιπτώσεις. Έτσι, κατά τον Φερεκύδη και τον Πλάτωνα, ο Δαίδαλος είναι γιος του Ευπάλαμου και εγγονός του Ερεχθέα, ο οποίος, στην περίπτωση που ταυτίζεται με τον Εριχθόνιο, μας οδηγεί στον Ήφαιστο, που ήταν πατέρας του τελευταίου. 


Σε μεταγενέστερες εκδοχές του Διόδωρου και του Απολλόδωρου, ο Δαίδαλος γίνεται δισέγγονος του Ερεχθέα, αφού προστίθεται και ο Μητίονας πριν ή μετά τον Ευπάλαμο. Ο Παυσανίας αναφέρει ως πατέρα του Δαίδαλου τον Παλαμάονα. Με αυτήν την προσθήκη (του Μητίονα), ο μύθος του Δαίδαλου γίνεται σύγχρονος του Θησέα και του Μίνωα. Στο συγκεκριμένο μύθο βλέπουμε ότι ο Δαίδαλος βοηθάει τον Θησέα να βγει από το λαβύρινθο με το μίτο που δίνει στην Αριάδνη. Χωρίς την παρέμβαση του Μητίονα, ο Δαίδαλος και ο Θησέας θα είχαν διαφορά δύο γενεών. 


Επίσης, τα ονόματα που σχετίζονται με το Δαίδαλο, όπως Μητίων, Μητιάδουσα, Ευπάλαμος, δηλώνουν τη σοφία, την εφευρετικότητα (μήτις) και τη χειρωνακτική ικανότητα (ευ-παλάμη). Εξάλλου, στα ονόματα Ναυκράτη, Ναύπλιος, Ναυσιμέδοντας και Οιακός φαίνεται η σχέση του Δαίδαλου με τη ναυσιπλοϊα. Συγκεκριμένα, η Ναυκράτη (αυτή που κρατά το πλοίο) ήταν η σύζυγός του. Ο Ναύπλιος ήταν πλοηγός, ο Ναυσιμέδοντας ήταν πλοίαρχος και το όνομα Οιακός σημαίνει πηδάλιο. Οι τρεις παραπάνω ήταν πατέρας και αδέλφια του Παλαμίδη, ο οποίος σχετίζεται με τον Δαίδαλο. 


Έτσι, βλέπουμε να ενισχύονται τα χαρακτηριστικά του Δαίδαλου, ο οποίος εκπροσωπεί το καλλιτεχνικό και εφευρετικό πνεύμα με τις διάφορες τεχνικές ικανότητες που απαιτούνται για το σχεδιασμό και τη χρήση μηχανών, εργαλείων, κτισμάτων και πρωτοποριακών καλλιτεχνημάτων. 


Βλέπουμε, λοιπόν, ότι για τους Αθηναίους της εποχής, ο μεγάλος τεχνίτης, μεταλλουργός, εφευρέτης και δημιουργός Δαίδαλος εκπροσωπεί αυτό που εκπροσωπούσε ο Ήφαιστος. 


Σχετικά με το τέλος του Δαίδαλου αναφέρεται ότι, σε μια εκστρατεία των Αθηναίων με αρχηγό το Θησέα εναντίον του Δευκαλίωνα, ο οποίος είχε αντικαταστήσει το Μίνωα στην Κρήτη, ο Δαίδαλος τους ακολούθησε ως οδηγός. Η επικρατέστερη εκδοχή λέει ότι ο Δαίδαλος πέθανε στην Αίγυπτο, όπου οι Αιγύπτιοι τον έθαψαν σ’ ένα νησάκι του ποταμού Νείλου, λατρεύοντάς τον σαν θεό.

Πηγή: nea-acropoli-athens.gr

Κοινωνικά Δίκτυα

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...